Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika u n IV e r sit e t t n. S. Gaipova, M. Z. Ismatullayeva, A. S. Axmetova

1.3.Tikuvchilik ustaxonalarida ish o ‘mini tashkil qilish
Tikuvchilik ustaxonalari keng, yorug1, quruq va ozoda boMishi kerak. 
I )evor va mebellaming rangi katta gigenik va pedagogik ahamiyatga ega. 
Shuninguchun devorlaroch, sokin ranglarga b o ‘yalishi lozim. Ustaxona 
tabiiy va sun“ iy jihatdan yaxshi yoritilgan boMishi kerak.
U staxonalar ikki kishilik o lquv stollari, yozuv taxtasi, magnitii 
taxta, kerakli m iqdorda tikuv m ashinalari va q o ‘l ishlarini bajarish 
uchun ish stollari, bichish stoli va m anekenlar bilan jihozlanadi.
0 ‘tirish uchun im kon boricha baland -pastligi rostlanadigan 
vintli o ‘rindiqlar q o ‘yiladi.
Tikuv ustaxonasida k o ‘zgu va kiyim ilgichlar bilan jihozlangan, 
kiyib ko‘rish kabinasi b o ‘lishi kerak. Tikuv buyum larini nam lab - 
isitib ishlash uchun dazm ol, dazm ol taxtasi, dazm ol tagliklari bilan 
jihozlangan alohida joy ajratiladi.
A sbob - u sk u n a la r, jih o z la r, k o ‘rg azm ali o ‘lla n m a la r, ish 
nam unalari maxsus shkaflarda saqlanadi.
U staxonada albatta birinchi tibbiy yordam ko‘rsatish uchun zarur 
b o ‘lgan dori-d arm on lar bilan ta ’m inlangan aptechka b o ‘lishi zaair.
Tikuv ustaxonalarida quyidagi ko‘rsatm aIar ko‘rinadigan joylarga 
osib q o ‘yiladi:
1 . Tikuv ustaxonasining ichki tartib-qoidalari.
2. Havfsizlik texnikasi qoidalari.
3. M ehnat, hunar haqida hikmatli so‘zlar.
4. Maxsus adabiyotlar, albom lar joylashtirilgan vitrina.
Tikuvchilik ustaxonasini jihozlash, ish o ‘rinlarini to ‘g ‘ri tashkil
etish havfsizlik texnikasi, sanitariya-gigieniya qoidalariga va estetik 
ta la b la rg a m os rav ish d a b ajarilg a n d a m e h n a t k o ‘n ik m alarin i 
s h a k lla n tiris h g a , m e h n a tg a t o ‘g ‘ri m u n o s a b a tn i va m e h n a t 
m adaniyatini tarbiyalashga im kon yaratiladi.
1.4.Havfsizlik texnikasi qoidalari
Havfsizlik texnikasi m ehnat qilish uchun havfsiz sharoit yaratishga 
qaratilgan chora tadbirlar sistemasidan iborat.
Tikuvchilik darslarida m ashinalarni, dazm ollar va q o ‘1 asboblarini 
ishlatayotganda q o ig a igna kirib ketishi. qoMni nim adir kesib olishi,

---

m ashinalarning aylanib turadigan qismlari kiyim yoki sochni o'rab
kctishi, dazm olda biror joy kuyib qolishi, tugm a yoki igna parchalari 
uchib yuzga tegishi va hokazo natijasida inson jarohatlanib qolishi 
m um kin.
Havfsizlik texnikasi qoidalari shunday noxushliklar yoki baxtsiz 
hodisalaming oldini olishga xizmat qiladi. Tikuvchilikda talabalar uchun 
bu qoidalar asosan ikki guruhga b o ‘linadi:
1. Q o i va mashina operasiyalarida ishlovchilar quyidagilarga rioya 
qilishi kerak:
— mashinalar, asbob va moslamalaming ishga yaroqligi tekshirib 
turiladi. Ish boshlashdan oldin ish o ‘rni saranjom lanib olinadi, 
m ashinada bannoqqa igna kirib ketishining oldini oladigan saqlagich, 
yuritgich tasma to ‘sig‘i, mashinani ishga tushirish joylarida izolyasiya 
g‘iloflari bor - yo‘qligini tekshiriladi va hokazo;
— elektr simlariga ip, latta, simchalar osmasliklozim, aks holda 
qisqa tutashuv yuz berishi mumkin. Simlarda nuqson sezilsa, darhol 
e le k tro m o n ty o rg a x a b a r b e rish , o c h ilib qo lgan sim larga q o ‘l 
tekkizmaslik kerak;
— narsalarni ishlayotgan mashina ustidan uzatish m um kin emas;
— elektr dvigatelni o ‘chirm asdan m ashinaga m oy surish, uni 
tozalash, m ashina shkiviga tasma kiydirish man etiladi.
—
ish o ‘rnida asb ob lar so chilib yotm asligi, qaychi v a ip la r
mashinaning aylanayotgan qismlari yoniga qo ‘yilmasligi kerak;
— ish o ‘rinlari orasidagi yo‘lni to ‘sib q o ‘ymaslik lozim.
2. Dazmol bilan ishlaganda quyidagilarga rioya qilishlari kerak.
— elektr dazmolda ish boshlashdan oldin shnur izolyasiyasi tekshirib 
ko‘rilishi lozim;
— dazm ol, shtepsel rozetkasi, vilkaning tok o ‘tkazuvchi qismlariga 
qo‘l tekkizish m um kin emas;
—
dazm olning tuzukligiga ahamiyat berish zam r (korpusda qisk,a 
tutashuv bo‘lsa, ishlayotganda qo‘lga salgina igna sanchilgandek boladi);
— ishlayotganda shnur dazmolga tegib turmasligi kerak;
— dazm olning o ‘ta qizib ketishiga yo‘l q o ‘ymaslik lozim;
— dazm ol, shtepsel rezetkasi, vilka buzuq bo'lsa, ishni to ‘xtatib, 
elektrom ontyorni chaqirish kerak.

---