Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika u n IV e r sit e t t n. S. Gaipova, M. Z. Ismatullayeva, A. S. Axmetova

2 .3 .Q o ‘lda bajariladigan ishlaming asosiy usuilari
Kiyimlarni yakka tartibda ishlab chiqarishda buyumning sifati ko‘p 
jihatdan tikuvchi ignani to ‘g‘ri ishlata bilishiga bogiiq. Shuning uchun 
qoMdatikishgakirishishdan oldin ig n a g aip o ‘tkazish, ip n in g u c h in i 
tugish va boshqa usullarni yaxshilab bilib olishi kerak. Ignaga ip
o ‘tkazish: g ‘altakdan ip uzib olishdan oldin q an ch aip kerakligini 
bilib olish kerak. Q o Id a bajariladigan ishlar uchun ipning uzunligi 
ishchining barm oqlaridan to tirsagigacha bo'lgan masofadan ikki 
m arta katta b o ‘lishi lozim.
Ishchi g ‘altakdan chiqib turgan ip n in g uchini chap q o ln in g
bosh va ko‘rsatkich barm oqlari bilan ushlab, bukilgan qo'li b o ‘ylab, 
ya’ni panjalardan tirsakkacha va yana orqaga, bosh barmoqqacha 
g‘altakdan chuvatadi, keyin g‘altakdan uzadi.
Ig n a g a ip o ‘tk azish d an o ld in q o ‘lning bosh va k o ‘rsatk ich
barm oqlari bilan ipning uchi buraladi.g'altakdagi ipning uchini 0,8
- 1,0 sm chiqarib chap q o in in g bosh va k o ‘rsatkich barm oqlari 
bilan ushlanadi. Ignani chap q o ‘lning bosh va ko‘rsatkich barmoqlari 
bilan ushlab, o ‘n g q o id a g i ipning o ‘tkir uchi igna teshigiga kiritiladi, 
o ‘ng q o ‘l bilan igna gazlamaga sanchiladi.

---

Qaviq hosil qilish uchun ignani gazlam aga sanchib, igna shu 
salqilikdan o'tkaziladi va chap qo‘lning bosh barm og‘i oldida sirtga 
chiqaiiladi; bu paytda bosh va ko‘rsatkich bannoqlar bilan igna gazlama 
o'ngiga chiqaiiladi va qaviq tortiladi. So‘ngra qaviq hosil qilish jarayoni 
takrorlanadi. Ignani gazlamaga har xil usullarda sanchish m um kin. 
Shuning uchun qaviqlar ham har xil chiqadi.
2 .4 .Q o ‘lda bajariladigan ish turlari
Kiyim tikishdagi ishlar ijro etish usuliga qarab, qo‘lda yoki mashinada 
bajariladigan bo'lishi mumkin. Boshidan oxirigacha qo'lda bajariladigan 
barcha operatsiyalar q o 'ld a bajariladigan ishlar hisoblanadi. Dular 
igna, qaychi, b o ‘r yordam ida bajariladigan ishlardir, shuningdek, 
kiyimni ip, b o 'r, changdan tozalash kabi ishlardan iborat.
G azlam ada 
igna 
hosil qilgan q o ‘shni teshiklar orasida iplar 
chalishuvining bitta tugallangan sikli qaviq bo‘ladi. Qaviqlarning tuzilishi har 
xil boTib, gazlamaning o‘ngi vateskansidaipning qanday yotishiga bogliq.
Qaviqlarning uzunligi ipning uzunligi vamaterial o ‘ngidagi interval 
bilan belgilanib, qaviqning xiliga va ishlayotgan materialning qalinligiga 
bog‘liq (1 rasm).
b)
14

---

Qaviqlar q o ‘lda bajariladi va bir ip bilan hosil qilinadi.
B archa qaviqlar tekis, orasidagi m asofa g azlam anin g ikkala 
lom onidan ham bir xil b o ‘lishi, ip lar bir tekis tortilishi kerak. 
Q aviqlarning o ‘lcham lari va takrorlanuvchanligi liar xil b o iish i 
m um kin. Q av iq larn in g ta k ro rlan u v c h an lig in i an iq lash d a 5 sm 
qaviqqatordagi qaviqlar soni sanaladi.