Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika u n IV e r sit e t t n. S. Gaipova, M. Z. Ismatullayeva, A. S. Axmetova

Namlab isitib ishlash tartibi
N am lab-isitib ishlov berishga turli m ateriallar har xil ta ’sir etadi, 
u m aterialning olali tarkibiga, buralish darajasiga, m aterialning 
o ‘rilishiga, ishlov beriladigan detaining qalinligiga va x.k.ga bog‘liq. 
shuning uch un talab qilingan sifatni ta ’m inlash, material xossasini 
saqlash, ish unum ini oshirish, ishlov berish tartibini to ‘g ‘ri tanlash 
va unga rioya qilish kerak.
N am lab-isitib ishlash tartibi deganda ish sifatini ta'm inlovich 
tem peratura, nam lik, ulam in g ta ’sir etish davomiyligi va bosimi 
ham da ulam ing o ‘zaro bog'liqligi tushuniladi. Ishlov berish jarayonini 
tezlashtirishga ta ’sir etuvchilardan biri nam lik b o ‘lib, uning miqdori 
material turiga bogMiq. ortiqcha namlik ishlov berish vaqtini uzaytiradi, 
ish unum ini pasaytiradi, sifatini yom onlashtiradi.
Material o ‘z xossasini o ‘zgartirmaydigan darajagacha isitiladi. Harorat, 
tolaning issiqbardoshligiga bog‘liq. Yo‘l q o ‘yiladigan ortiqcha qizdirish 
mustaxkamlikni pasaytiradi va rangini o ‘zgartiradi, hatto materialni 
yem iradi. D azm ollash sirtining buyumga tegib turish davomiyligi 
dazmollanayotgan buyLimning materialiga va qilinligiga bogMiq.
Shaklni saqlash uchun nam likni yo‘qotish kerak, ya’ni buyum lar 
issiq havo yoki issiq bug1 ta ’sirida quritiladi, bunda nam so‘rib olinadi, 
m aterialga issiq havo purkab quritiladi.
Issiqlik-namlik ishlovi dazm ollash (dazm ol bilan), presslash (press 
y o rd a m id a) va b u g ‘lash (b u g 1 m a n ek en lari y o rd am id a) orqali 
bajariladi.
4 .2 .Detallarni termofiksatsiyalash to ‘g ‘risida qisqacha ma’lumot
Tikuvchilik sanoati ham da maishiy xizmat k o ‘rsatish tarm og‘i 
xodim lari oldiga q o ‘yilgan asosiy vazifalradan biri — kiyim sifatini 
yaxshilashdir.

---

Tikuvchilikni rivojlantirishdagi m u h im ilg‘or y o ‘nalishlardan biri 
tennofiksatsiya m etodini, ya’ni ust kiyim detallariga boshqa material 
y o p ish tirish m eto d in i jo riy q ilish d an ib orat. Boshqa m aterial 
y o p is h ti r ilg a n
d e t a l l a r
k iy im n in g
ta s h q i 
k o ‘ r in i s h i n i 
k o 'rk am lash tirad i va kiyish d av o m id a shaklini o ‘zgartirm aydi. 
D etallarga bir tom oniga yelim qoplangan qotirm alik m ateriallar 
yopishtiriladi. Ust kiyimda kiyim old b o ‘lagi, ad ip , ustki yoqa, 
ostki yoqa, c h o 'n ta k qopqoqlar, listochkalar kabi detallarga qotirm a 
yopishtiriladi. Kiyimning ayrim joylari kiyim old b o ‘lagining bo 'rti 
atroflari, kiyim old b o ‘lagining qirqm a yon qism lari, koketkalar 
ham da detallam ing qirqimlari: kiyim etagi, yeng uchi, yoqa va yeng 
o ‘m izlari, yon c h o ‘ntaklam ing qirqim lari va xokazoni puxtalash 
uchun ham qotirm alar yopishtiriladi.
Detallarga yopishtirish u ch u n ip gazlam a va viskozaasosidagi 
b ir to m o n ig a yelim q o p la n g a n h a m d a n o to kq im a m a te ria lla r 
ishlatiladi.
Q otirm alik m ateriallardan bichiladigan detallar asosiy detallardan 
0,3-0,5 sm ensizroq boMishi, qotirm aning qirqm a chetlari ulash 
choklariga 0,1 -0 ,2 sm kirib tu rish i kerak. Y opishtirish u ch u n
m o ‘ljallngan qotirmalik m ateriallardan tikilgan detallam ing b o ‘ylama 
ipi avradetallaridagi b o ‘ylam a ip yo‘nalishida b o ‘lishi lozim.
Elim qoplamali gazlam alardan bichilgan qotirmalik detallar asosiy 
detallarga vitachkalar, b o ‘rtm alar tikishdan, c h o ‘ntak!am i ishlash 
va ulami boshqa detallarga biriktirishdan oldin, ya’ni biriktirish chokini 
tikishdan oldin yopishtiriladi.
Detallarga qotirm a yopishtirish jarayoni nam lab-isitib ishlash yo‘li 
bilan amalga oshiriladi. Q otirm alarni asosiy detallarga biriktirishda 
oldin asosiy detal o ‘ngini pastga qilib q o ‘yiladi, so ‘ngra yelim 
qoplangan qotirm alik m aterial asosiy detaining teskari tom oniga 
q o ‘yiladi. Yengil kiyimda qotirmalik materiallardan bichilgan detallar: 
yoqa, m anjet, c h o ‘ntakqopqoq, listochka, belbog1, bort yoki ad ip
va boshqa detallar pastki asosining teskari tom oniga q o ‘yiladi va 
dazm ollab yopishtiriladi.
Qotirmalik detallarni asosiy detallarga yopishtirishda gazlamalardagi 
tolalar tarkibiga qarab m a’lum texnologik rejimlarga rioya qilish zarur.

---