Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti maxmutazimova yulduz raxmatovna

Media savodxonlik eng dastlabki media ta ’limning natijasi 
hisoblanadi. Zero, media savodxonlik natijasida media axborot ehtiyoji 
shakllantiriladi, zaruriy axborotlar izlanadi, tanlanadi, baholanadi va 
tahlil qilinadi, oqibatda yangi media axborot mahsuloti xususida bola 
tafakkurida m a’lum bir nuqtayi nazar shakllanadi. Bunda ikkita eng
60

---

muhim jihat mavjud. Birinchidan, media ehtiyojni shakllantira olish 
ya’ni 
muhim 
manbalami 
ajrata 
olish. 
Zamonaviy 
pedagogik 
adabiyotlarda, bilish va bilmaslikning chegaralarini to ‘g ‘ri ajrata olish. 
Ikkinchidan, media axborotni interpretatsiya qila olish (tahlil qilish) va 
shunga muvofiq ravishda xulosalar chiqarib, media axborot qidiruvining 
mazmuniy natijalarini ongli ravishda shakllantirishdan iboratdir.
Shunday 
qilib, 
maktabgacha 
yoshdagi 
bolalaming 
media 
savodxonligini shakllantirishga yo‘naltirilgan uzluksiz ta’lim joriy 
etilishi, oila va maktabgacha ta ’lim tashkilotining o ‘zaro hamkorligi 
muhim. Zero, ulaming o ‘zaro media hamkorligi kelajakda media ziyoli, 
media madaniyatli, barqaror media mentalitetga ega shaxsning 
shakllanish garovidir.
Xulosa: M aktabgacha yoshdagi bolalar media savodxonligini 
shakllantirish juda murakkab, mashaqqatli va uzoq davom etuvchi 
jarayon. U bir necha omillar: oila muhiti, ota-ona va qarindoshlar bilan 
muloqot, ularning media texnologiyalarga munosabati (oiladagi media 
savodxonlik), maktabgacha ta ’lim tashkiloti va tashqi muhitdagi 
munosabat kabilar ta ’sirida kechadi. Shuningdek, maktabgacha ta’lim 
tashkilotlari tarbiyachilaridan yuksak kasbiy mahorat va digital 
kompetensiyalarini muntazam takomillashtib borishni talab etadi.
Mavzu boyicha muhokama qilish uchun savollar:
1. M aktabgacha ta ’lim tashkilotlarida elektron ta ’lim resurslaridan 
foydalanish qanday tashkil etiladi?
2. M ultimedia vositalariga nimalar kiradi?
3. Animatsion faoliyat nima?
4. Raqamli savodxonlik deganda nimani tushunasiz?
5. M edia savodxonlikka nimalar kiradi?
6 i

---

6-m avzu: F .F rebelnin g d id ak tik tizim i
T ayanch tu sh u n c h a la r: atrof-muhit, tajriba-eksperimental faoliyat, 
goemetrik jism lar, faoliyat, ijodkorlik, loyihalash.
1. 
F.Frebelning didaktik tizimining o ’ziga xos xususiyat- 
lari.Atrofdagi narsalar bilan tajriba. Geometrik jism lar va raqamlar 
bilan harakat qilish orqali matematik haqiqatni rivojlantirish.
Fridrix Vilgerm Avgust Frebel -
nemis pedagogi, maktabgacha ta ’lim 
nazariyasi, “Bolalar bog’chasi” konsep- 
siyasini 
yaratuvchisi.Uning 
asosiy 
yo’nalishi: “Bolalar uchun haqiqiy 
hayot 
yaratish”. 
Idealistik 
nemis 
falsafasi ruhida tarbiyalangan Frebel 
tabiat, jam iyat va inson haqidagi 
qarashlarida idealist edi va pedagogika 
idealistik falsafaga asoslangan bo'lishi 
kerak deb hisoblagan.
M aktabgacha pedagogika fanining 
rivojlantirish 
g'oyasi 
taniqli 
nemis 
o'qituvchisi Fridrix Frebel (1782-1852) 
bilan bog’liqdir. Frebel birinchi maktab-gacha ta'lim tizimining 
yaratuvchisi va maktabgacha ta ’lim tashkilotining asos-chisidir. Uning 
oldida bolalar uylari bor edi, ulaming vazifalari yosh bolalami boqish va 
ularga g'amxo'rlik qilish bilan cheklangan, ammo ulam ing ta'limini o'z 
ichiga olmagan. U ham tegishli "bolalar bog'chasi" atamasi, bu butun 
dunyoda odatda qabul qilingan. Bolalar muassasasi nomi bilan ham, 
aslida ham frebel o'qituvchini "bog'bon" deb atagan, Frebelning bolaga 
nisbatan o'ziga xos munosabati namoyon bo'ldi, chunki u o'zining tug'ma 
tabiatini o'zgartirmasdan ehtiyotkorlik bilan o'stirilishi kerak. Frebelning 
so'zlariga ko'ra, bolaga tabiiy ravishda to'rtta instinkt berilgan: faoliyat, 
bilish, badiiy va diniy. Faoliyat instinkti yoki faoliyat - bu bolada 
yagona ijodiy ilohiy prinsipning namoyon bo'lishi; bilim instinkti - bu 
insonga xos bo'lgan barcha narsalarning ichki mohiyatini yana xudoni 
bilish istagi. Ta’lim-tarbiya jarayonida insonning ichki dunyosi tashqi 
tomonga dialektik ravishda qoyiladi. Ta'lim berishni barcha yosh 
davridagi bolalarda ta ’lim 
tashkilotlarning yagona didaktik tizimi 
shaklida tashkil etish taklif qilindi.
62

---

F.Frebel tarbiyaning maqsadini bolaning tabiiy xususiyatlarini 
rivojlantirish, uning o'zini o'zi ochib berish deb bilgan. Bolalar bog'chasi 
bolalaming jism oniy 
rivojlanishidan 
boshlanib, 
har tomonlama 
rivojlanishini amalga oshirishi kerak. Ilk Frebel o'yinni maktabgacha 
pedagogikaning asosiy qismi deb hisoblagan. Uning mohiyatini ochib 
berib, u bola uchun o'ynash - bu o'ziga jalb etuvchi narsa, instinkt, uning 
asosiy faoliyati, u yashaydigan element, bu uning o'z hayotidir, deb 
ta'kidladi. O'yinda bola o'zining tashqi dunyosi tasviri orqali o'zining 
ichki dunyosini ifoda etadi. Oilaviy hayotni, onaning go'dakka 
g'amxo'rligini va boshqalami tasvirlashda bola o'ziga tashqi narsalami 
tasvirlaydi, ammo bu faqat ichki kuchlar tufayli amalga oshiriladi.