Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti ‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti

5.2. Maktabgacha 3-7 yoshli bolalarning rivojlanishining o‘ziga xos xususiyatlari

3 yoshdan 7 yoshgacha bo‘lgan bolada o‘rganish ta’siri ostida shartli aloqalar mustahkamlanadi va yaxshilanadi. Jismoniy tayyorgarlik kuchayadi, psixofizik fazilatlar yaxshilanadi.

Shunday qilib, bolaning asab tizimi rivojlanishining o‘ziga xos xususiyatlarini tushunish tarbiyachilarga mashqlar orqali uning asab tizimini mustahkamlash va takomillashtirishga imkon beradi.
Ilk va maktabgacha bolalik davrida jismoniy rivojlanish ko‘rsatkichlari doimiy ravishda o‘zgarib turadi: bo‘yi, tana vazni, bosh atrofi, ko‘krak qafasi.
Maktabgacha yoshdagi bolalikda oyoq kamari hosil bo‘ladi.
Bu hayotning birinchi yilidan boshlanadi va bolaning maktabgacha yoshi davomida yurishni o‘zlashtirishi bilan intensiv davom etadi.
Jismoniy mashqlar oyoq kamarini mustahkamlashda muhim rol o‘ynaydi.
Farzandingiz uchun mos poyabzalni tanlash ham muhimdir.
Suyak tizimining rivojlanishi mushaklar, tendonlar, ligament-artikulyar apparatlar rivojlanishi bilan chambarchas bog‘liq.
Yosh bolada mushak tizimi yetarlicha rivojlanmagan, uning mushak massasi tana vaznining taxminan 25% ni tashkil qiladi. Bolaning harakatlari rivojlanib borishi bilan mushak to‘qimalarining massasi va qisqarishi kuchayadi. Jismoniy mashqlar ta’sirida mushaklarning kuchi oshadi.
Yoshligida bolaning egiluvchan mushaklari ekstensorlarga qaraganda ancha rivojlangan, shuning uchun uning harakatlari va holati ko‘pincha noto‘g‘ri: orqaga egilib, boshni pastga tushirib, elkalarni tushirishga va hokazo. 5 yoshga kelib mushaklarning massasi ko‘payadi, pastki ekstremitalarning mushaklari o‘sadi, kuch va mushaklarning ishlashi oshadi.
Mushak kuchi yoshroq maktabgacha yoshdagi 3,5-4 kg dan (3-4 yosh) 7 yoshgacha 13-15 kg gacha ko‘tariladi. 4 yoshdan boshlab o‘g‘il va qiz bolalar uchun ko‘rsatkichlarda farqlar mavjud. O‘lik kuch sezilarli darajada oshadi - magistral mushaklarining kuchi. U 7 yoshida 32-34 kg gacha o‘sadi, 3-4 yoshida 15-17 kg.
Mushaklarning statik holatiga mushak tonusi deyiladi. Bola hayotining dastlabki oylarida egiluvchan mushaklarning tonusi ekstensorlardan ustun turadi.
Erta yoshda gimnastika va massaj ta’sirida mushak tonusi pasayadi.
Maktabgacha yoshdagi mushak tonusi to‘g‘ri holatni shakllantirish uchun katta ahamiyatga ega.
Magistral mushak tonusi tabiiy "mushak korseti" ni hosil qiladi.
Ko‘p yillar davomida bolaning orqa va qorin mushaklari kuchayadi.
Bu markaziy asab tizimining tartibga soluvchi faoliyati va jismoniy mashqlarning ijobiy ta’sirining natijasidir.
Maktabgacha yoshda yurak-qon tomir tizimi morfologik va funksional o‘zgarishlarga uchraydi.
Yurakning massasi 3-4 yoshli bolada 70,8 g dan 6-7 yoshli bolada 92,3 g gacha ko‘tariladi.
Yurak qisqarish kuchi kuchayadi, yurakning ish qobiliyati oshadi.
Bola 3 yoshga yetganda barcha asosiy harakatlarni egallaydi, u bu harakatlarni o‘zini erkin faoliyatida qo‘llay boshlaydi.
4 – 7 yosh davomida shartli aloqalar mustahkamlanadi va ta’lim jarayonida takomillashadi.
Muskullarga beriladigan yuklamalarning oshishi bilan harakat sifatlarining rivojlanishi va jismoniy tayyorgarlik darajasining oshishi juda intensiv kechadi.
Buni quyidagi jadvalda ko‘rish mumkin.