Akademik I.P.Pavlov diqqatning fiziologik asoslarini quyidagi fikrni ilgari suradi:
A.A.Uhtomskiy tomonidan ilgari surilgan dominantlik tamoyili ham diqqatning fiziologik asoslarini aniqlash uchun katta ahamiyatga ega. Dominantlik tamoyiliga muvofiq miyada qo'zg`alishning har doim ustun turadigan hukmron o'chog`i mavjud bo'ladi, bu hukmron qo'zg`alish o'chog`i aynan shu damda miyaga ta'sir qilib, unda yuzaga kelayotgan hamma qo'zg`alishlarni qandaydir ravishda o'ziga tortib oladi va buning natijasida boshqa qo'zg`alishlarga nisbatan uning hukmronligi yanada oshib boradi. Nerv tizimi faoliyatining tabiati qo'zg`alishning hukmron bo'lishi yoki dominantning mavjudligi bilan asoslanadi.
Diqqatning quyidagi turlari mavjud:
Ihtiyorsiz diqqat deb to'satdan ta'sir qilgan biror sabab tufayli bizning hohishimizdan tashqari hosil bo'ladigan diqqatga aytiladi.
Ihtiyoriy diqqat deb, oldindan belgilangan qat'iy bir maqsad asosida va ongli ravishda diqqatimizni ma'lum bir narsa va hodisalarga qaratishimizga aytiladi.
Ihtiyoriydan so'nggi diqqat agar maqsadga qaratilgan faoliyatda shahs uchun diqqatning ihtiyoriy to'planganidagi kabi faqat faoliyat natijasi emas, balki uning mazmuni va jarayonning o'zi qiziqarli va ahamiyatli bo'lan diqqatga aytiladi.
Diqqat hususiyatlari quyidagilardan iborat:
diqqatning kuchi va barqarorligi;
diqqatning ko'lami;
diqqatning bo'linuvchanligi ;
diqqatning ko'chuvchanligi.
Diqqatning kuchli va barqaror bo'lishi bir qancha sabablarga bog`liqdir:
Birinchidan, diqqatimiz qaratilgan narsaning hususiyatlari, biz uchun bo'lgan ahamiyatiga;
Ikkinchidan, diqqatimiz qaratilgan narsa bilan amalga oshiriladigan faoliyatlarimizga;
Uchinchidan, nerv sistemasining ayrim hususiyatlariga.
Diqqatning bo'linishi deganda biz ayni bir va?tda diqqatimizni ikki yoki uch narsaga qaratishimizga aytamiz. Koncentrasiyalashgan (to'plangan) diqqat deb agar diqqatimiz bitta narsaga qaratilgan bo'lsa, ya'ni bitta narsa ustida to'plangan diqqatga aytiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
