Nókis filialí Kompyuter injiniringi fakulteti Dástúriy injiniringi baǵdarı

2.1 Elektromexanik ótkinshi processlerdiń bóliniwi
Sonday etip elektromexanik ótkinshi processler shártli túrde úsh gruppaǵa ajratıladı:
1) Aylanıw tezligi (chastotası) úlken bolmaǵan ózgerislerdegi kishi dúmpishten keyingi (quwatti kishi iyiwleri) degi ótkinshi processler (elektr sistemanıń statikalıq turaqlılıǵı izertlew etiledi);
2) qısqa waqıtta úlken keskin dúmpishten keyingi (quwatni úlken iyiwleri) dagi hám aylanıw tezliktiń kishi ózgeriwindegi ótkinshi processleri (elektr sistemanıń dinamikalıq turaqlılıǵı izertlew etiledi);
3) úlken aylanıw tezliktegi hám úlken dúmpishten keyingindegi ótkinshi processleri (elektr sistemanıń juwmaqlawshı turaqlılıǵı izertlew etiledi).
Birinshi ótkinshi processler elektr sistemanıń onıń ornatilǵan rejiminen sezilerli bolmaǵan iyiliwlerdi normal rejimlerdi bahalaw ushın úyreniledi. Bul halda sistemanıń tolıq jetiliskeni onıń ideallasqanı (konservativ, pozitsion sistema, dissipativ sistema ), konfiguratsiyalashǵani (tarmaq jetiliskenligi, generatorlar sanı) hám júklemelerdi esaplaw usıllarına baylanıslı.
Konservativ pozitsion sistemalar sonday sistemalar bolip, ulardiń generatorlarınıń quwati tek ulardiń rotorlariniń óz-ara jaylasıwına baylanıslı. Bul jerde sistemadaǵı keskinlesiwsheńliklerin sol sistemanıń sónbeytupin terbelislerine alıp keliniwi ideallastırıw dep ataladı. Dissipativ sistemalarda generatorlar quwati tek jaylasıwlarda emes, bálki ózgeris tezligi hám dinamikalıq basqarıwdı xarakterleytuǵın elektr hám mexanik parametrlerge baylanıslı. Sol sebepli sistemalar ápiwayı, quramalı pozitsion konservativ hám dissipativ sistemalarǵa bólinedi.
Ekinshi ótkinshi processlerde olar sinxron mashinalarınıń rotorin aylanıw chastotası 2-3 % ózgeriwinde keshedi dep qabıl etiledi.
Aktiv elektr quwatiniń máwrit mánisi generator rotorina baylanıslı dep shama menen oylaniladi. Ol jaǵdayda sistema rejiminiń keskin ózgeriwi onıń modelinde EYUK hám sinxron generator arasındaǵı ótkezgishlikte kórinetuǵın boladı.
Generator hám transformatorlardıń qarsılıǵı ózgeriwi esapqa alınbaydı yamasa almastırıw qarsılıgına jaqın keltiriledi x_dⁿ ≈ (0,6:0,9)=x_dⁱ Ápiwayı esaplawlarda EYUK E_qⁱ=Eⁱ dep alınadı. Kóriletuǵın rejimler ushın vektorlaming (EYUK, generator, toklar, kernew, chastota) ⸹ múyesh waqıt boyınsha ózgeriwin anıqlaw esaplawlaming maqseti boladı.