Noaniqlik sharoitida moliyaviy aktivlarni baholash metodi

Bu erda, E - xususiy kapitalning bozor qiymati, D – qarz kapitalining bozor qiymati, – xususiy kapitalning bahosi, – qarz kapitalining bahosi, T – soliq stavkasi. WACC kapital bahosini hisoblash uchun nazariy jihatdan to‘g‘ri hisoblash o‘z navbatida uchta alohida qismlarga ajratilishi mumkin:
1. Kapital tarkibini baholash.
2. Xususiy kapitalni moliyalashtirish uchun kapital bahosini hisoblash.
3. Qarz kapitalini moliyalashtirish uchun kapital bahosini hisoblash.
WACCni aniqlashdagi birinchi qadam – bu, kompaniyaning kapital tarkibini baholash bo‘lib, u quyidagi to‘rt ma’lumot orqali baholanadi:
- Joriy kapital tarkibi bozor qiymatiga asoslanadi.
- Solishtiriladigan kompaniyalarning kapital tarkibi taqqoslanadi.
- Kelajakda mumkin bo‘lgan kapital tarkibi moliyaviy siyosat va korporativ boshqaruv strategiyasiga asoslanadi.
- Kapital tarkibi mumkin bo‘lgan past WACC darajasiga etarli darajada foizni qoplash, hamda operativ va moliyaviy risk o‘rtasidagi ijobiy balansni ta’minlash vaqtida erishiladi.
Xususiy kapital bahosini hisoblashning bir qancha usullari bo‘lib, ular ichida keng ko‘llaniladigani moliyaviy aktivlarini baholash modeli (ing. capital asset pricing model - CAPM) hisoblanadi. CAPM modeli alohida moliyaviy aktiv bilan bozor o‘rtasidagi risk va daromadlilik ko‘rsatkichlarining bog‘liqligini ko‘rsatuvchi model bo‘lib, u 60-yillarning o‘rtalarida U.SHarp tomonidan yaratilib, Dj.Treynor, Dj.Lintner, YA.Mossin, F.Blek va boshqalar tomonidan rivojlantirildi. CAPM quyidagi formula yordamida hisoblanadi:
ERi​=Rf​+βi​(ERm​−Rf​)
Bu erda, – risksiz daromad darajasi (risk-free rate of return), – bozor riski uchun mukofot (market risk premium) va – beta koeffitsient. Risksiz daromad darajasi uzoq muddatli istiqbolda iqtisodiyotning kutilayotgan o‘rtacha yillik o‘sish darajasini o‘zida namoyon etadi. Lekin, bu o‘sish darajasi joriy tebranishlarni tuzatish orqali qisqa muddatli likvidlikni va inflyasiyani o‘zgarishiga sabab bo‘ladi. Ammo, moliyaviy tahlilchilar o‘rtasida ning ahamiyati borasida yagona fikr mavjud emas. Amerikalik moliyaviy tahlilchilar sifatida davlat qimmatli qog‘ozlari bo‘yicha daromadlilik darajasini olishga rozilar, lekin ularning muddati bo‘yicha ya’ni uzoq muddatlimi yoki qisqa muddatlimi, yagona to‘xtam yo‘q . Bozor riski uchun mukofot umumiy holatda portfelning daromadlilik darajasi bo‘lib, unda portfel tarkibiga kiruvchi aksiyalarning o‘rtacha daromadlilik darajasi sifatida olinadi.
Yuqorida aytib o'tilganidek, tashkilotning aktivlari iqtisodiy hayotga taalluqli mulk va qadriyatlar yig'indisi. Ular bir nechta turlarga bo'linadi - moddiy, nomoddiy va moliyaviy. Moliyaviy aktivlarni baholash bizga shunday xulosa chiqarish imkonini beradi korxonaning joriy to'lov qobiliyati. Kompaniyaning moliyaviy aktivlari eng yuqori darajaga ega likvidlik. Ularning kattaligi, shakllanish chastotasi oqimga ta'sir qiladi umuman korxonaning holati. Aktivlarning samaradorligi ko'pincha tashkilotning iqtisodiy rivojlanishining kalitidir.