Nogironligi bor shaxslar bilan ijtimoiy ish amaliyoti

Nazorat savollari:

1. 
   Nogironlarning xalqaro tasnifini ishlab chiqish evolyutsiyasi?
   
2. 
   Nogironlarning xalqaro tasnifining xususiyatlari?
   
3. 
   Xalqaro nogironlik tasnifining bo’limlari va tuzilmasi?
   
4. 
   Nogironlikni xalqaro tasnifini joriy qilish muammolari?
   
5. 
   Nogironlik xalqaro tasnifida tashqi muhitning tutgan o’rni?
   

6-mavzu. Nogironlikka ega bo’lgan insonlarni himoya qilishning xorijiy tajribasi.
Reja:

1. 
   AQSh, Kanada va Buyuk Britaniya tajribasi,
   
2. 
   Yevropa ittifoqi davlatlari tajribasi. YeIda joriy etilgan qonunchilik.
   
3. 
   BMTning konvensiyasi.
   
4. 
   AQShning amerikalik nogironlar konvensiyasi
   

1. 
   AQSh, Kanada va Buyuk Britaniya tajribasi
   

Amerikada 1990 yilda qabul qilingan qonun nogiron fuqarolarni ta’lim dargohlari va ish joyida kamsitishni man etadi. Ularning aqliy yoki jismoniy salohiyatini to’g’ri baholamaslik - jinoyat.
Mana shu qonunga binoan mamlakat bo’ylab maxsus dasturlar ishlab, jamoat joylari va transport vositalarida nogiron odamlar uchun qulay sharoit yaratilgan. Maxsus yo’lkalar, bekatlarda ular manfaatini ko’zlaydigan, ishxonada ularning ko’zi yoki qo’l-oyog’iga moslashtirilgan vositalar.
Bundan 20 yil oldin AQShning o’sha paytdagi prezident Jorj Bush tarixiy bir hujjatga imzo chekkan. “Bu qog’ozga qo’l qo’yib, uzoq davr diskriminatsiya qurboni bo’lib yashagan nogiron yurtdoshlarimizga siz teng huquqli insonsiz deymiz” Bugun mana shu qonun qabul qilinishi uchun kurashgan insonlar uning ahamiyatini sarhisob qilmoqda. Kongressmen Jim Langevin yura olmaydi. Falajga uchragan, belidan pastini qimirlata olmaydi, lekin ishlay oladi.
“Bu qonun hayotimizni qanchalik o’zgartirib yuborganini tasavvur ham qila olmaysiz. Biz uchun qancha qancha eshiklar ochildi, imkoniyatlar yaratildi. Yashayapmiz endi”,- deydi u. Marka Bristo, taniqli suzuvchi 23 yoshida bo’ynini sindirib, nogiron bo’lib qolgan. “Hayotim tugadi deb o’ylagan edim”, - deydi u.
Lekin imkoniyati cheklangan odamlar uchun ham bir dunyo imkoniyatlar bor ekan. “Istirohat bog’iga borish, odamga o’xshab jamoatchilikka qo’shilish juda qiyin bo’lib qolgan edi. Ko’chaga chiqib, qayerga borasan, nimada yurasan? Bugun qulayliklar muhayyo”,- deydi u.
Marka Bristo o’z xalqaro tashkilotini ochgan. Maqsadi dunyo bo’ylab nogironlar haq-huquqi ta’minlanishishi talab qilish. Ko’plab jamiyatlarda majruh insonlar inson sifatida ko’rilmaydi, deydi u.
“Juda ko’p mamlakatlarda nogiron odamlar ko’chada yashaydi, borar joyi yo’q. Ayrim joylarda esa ularni jin urgan, xudoning lan’atiga uchragan deb yakkalab qo’yishadi. Hatto oilalari ularga qaramaydi. Ularni ne kuylarga solishmaydi”. Invalidlar uchun ish joylari yaratish har bir davlat oldidagi muhim vazifa bo’lishi kerak. Chunki bu fuqarolar ham mehnat qilib, maosh olib kun ko’rishga haqli.
Siyosatchilar yangi qonunlar ustida o’ylaganida, barcha fuqarolar, shu jumladan nogironlar manfaatini ham ko’zlashi kerak, deydi Marka Bristo. “AQShda hozir kar odamlar telefonda gaplasha oladi. Ko’r bo’lsangiz ham bankomatdan pulingizni olasiz. Mo’jiza!”
Davlatimiz rahbarining “Nurli yo’l - kelajakka yo’l” nomli joriy ma’ruzasi mamlakatimizni yangi rivojlanish bosqichiga kirishning timsoli bo’lishga undaydi. Bu aholining ijtimoiy himoyaga muhtoj toifalariga mansub fuqarolarni sotsializatsiya qilish mexanizmlarini ishlab chiqish zarurligini ko’rsatadi. Bu, birinchi navbatda, nogironlar va nogironlar, ko’p bolali oilalar a’zolari, pensiya yoshidagi odamlar. Bu erda asosiy yondashuv - bu davlatni vasiylik qilish emas, balki bu fuqarolarga o’zlariga, ijtimoiy foydali ish imkoniyatlariga ishonchlarini oshirishga yordam beradigan shart-sharoitlarni yaratishdir. ”[1].
Nogironligi bo’lgan odamlarni ish bilan ta’minlashning xorijiy tajribasini o’rganish natijasida so’nggi o’n yilliklarda ko’plab mamlakatlarda nogironlarni ish bilan ta’minlash sohasida mavjud kamsituvchi vaziyatni bartaraf etishga qaratilgan maxsus dasturlar e’lon qilinganligini ko’rish mumkin (HIA).
Ushbu dasturlar nogironligi bo’lgan odamlarni ishlab chiqarish faoliyatiga jalb qilish maqsadida amalga oshiriladi. Evropa Ittifoqining aksariyat mamlakatlarida nogironlar uchun kvota tizimi korxonalarda ma’lum miqdordagi ish joylarini joriy qildi. AQSh, Buyuk Britaniya, Skandinaviya mamlakatlari, Kanada kabi mamlakatlarda nogironlar uchun kvotalar tizimi mavjud emas, biroq shu bilan birga ular ish beruvchilardan nogironlarni ishga olishda ijobiy munosabatda bo’lishlarini talab qilishadi, shuningdek ish o’rinlari bilan ta’minlashga alohida e’tibor berishadi.