«Noshir» 2019 iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

45 
mamlakat iqtisodiyotini jadal sur‘atlarda rivojlantirish va sanoatlashtirish 

maqsadida iqtisodiy rayonlashtirish va yangi hududiy ishlab chiqarish

majmualarini tashkil etishning nazariy masalalarini yaratishga katta e‘tibor 
qaratiladi. Ushbu reja asosida, O‗zbekistondagi ilk yirik gidroelektrostansiyalar
zanjiri – Chirchiq-Bo‗zsuv gidroelektroenergiya kaskadi qurildi va Toshkent 
viloyatida elektroenergetika, metallurgiya, kimyo va mashinasozlik korxonalari
barpo etildi. Shu davrda iqtisodiy geografiya fanining rivojlanishiga 
G.M.Krjijanovskiy, I.G.Aleksandrov, Y.G.Saushkin va N.N.Baranskiy va boshqa
qator olimlar katta hissa qo‗shdilar va o‗z ilmiy maktablarini yaratdilar. 
Sobiq Ittifoq oliy o‗quv yurtlarida (iqtisodiyot va geografiya fakultetlarida)
iqtisodiy geografiya asosiy predmet sifatida o‗qitilishi ham o‗tgan asrning 20-
yillariga to‗g‗ri keladi. Ayni paytda, iqtisodiy geografiya dunyo siyosiy kartasida,
jahon xo‗jaligida, mintaqalar va mamlakatlar xo‗jalik tizimidagi muhim miqdor va 
sifat o‗zgarishlarini tadqiq qildi. 1976-yildan boshlab iqtisodiy geografiya iqtisodiy
va ijtimoiy geografiya deb yuritila boshlandi. Bunday o‗zgarish bilan professor 
A.Soliyev ta‘kidlaganidek: ―...fanning mazmuni uning shakliga moslashtirildi,
chunki bu shaklan o‗zgarish edi, mohiyatan iqtisodiy geografiya doirasida ijtimoiy 
masalalar ham ayni paytda o‗rganib kelinar edi‖ (A.Soliyev, 1995). Biroq, bugungi
kunda mazkur fan ko‗plab rivojlangan mamlakatlarda Inson geografiyasi deb 
nomlanmoqda.
O‗z-o‗zidan ma‘lumki, iqtisodiy jarayonlarning hududiy tomonini, uning 
joylashuvini o‗rganish iqtisodiy rayonlashtirish masalasiga olib keladi. ―Iqtisodiy
rayonlashtirish‖ tushunchasi Rossiyada XIX asrning birinchi yarimidayoq keng 
ishlatila boshladi. Bu davrda K.I.Arsenyev Rossiyani 2 marta rayonlashtirdi (1818
va 1848-yy.), shaharlarning vujudga kelishi va rivojlanishi, ularning funksional va 
genetik tiplari to‗g‗risida ilk bor asarlar yaratdi. Iqtisodiy rayonlashtirish va
shaharlar geografiyasini yaratgan shaxs ham, aynan, shu olim edi. XX asr 

---

---