«Noshir» 2019 iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

253 
Har bir korxona, muassasa va tashkilotlarda mehnat resurslaridan samarali 

foydalanishga erishish uchun ular bilan korxona rahbariyati o‗rtasidagi ijtimoiy-

iqtisodiy munosabatlar me‘yori buzilmasligi, har ikkala tomon talablari ham 
e‘tibordan chetda qolmasligi lozim.
Mehnat resurslari tarkibi, asosan, uch qismdan iboratdir: 
1. Mehnat yoshidagi aholi.
2. Ijtimoiy ishlab chiqarishda qatnashayotgan o‗smirlar. 
3. Ijtimoiy ishlab chiqarishda qatnashayotgan nafaqaxo‗rlar (qariyalar).
Mehnat resurslarini sotsiologik nuqtai nazardan o‗rganishda mehnat resurslari 
shakllanishi, ulardan foydalanish, ularga bo‗lgan talab, mehnat resurslarining ish
joyidagi ko‗nimsizlik sabablari, ularning sifatiy taraqqiyoti bilan bog‗liq qator 
sotsial omillarga e‘tibor qaratish lozim.
Mehnat resurslarini sotsial-iqtisodiy nuqtai nazardan o‗rganishda, birinchi 
navbatda, quyidagi jarayonlarga e‘tibor berilishi lozim:
1. Aholining ijtimoiy ishlab chiqarishda band aholiga (ishlovchilarga) va 
ijtimoiy ishlab ishlab chiqarishda band bo‗lmagan aholiga (ishlamaydiganlarga)
taqsimlanishi.
2. Ishchilarning ijtimoiy ishlab chiqarish sohalari bo‗yicha taqsimlanishi
(moddiy ne‘matlar ishlab chiqarish sohalari, moddiy ne‘matlar ishlab 
chiqarmaydigan sohalar).
3. Ishchilarning aqliy va jismoniy mehnatlar bilan bog‗liqligi. 
4. Ishchilarning umumta‘lim va kasb-hunar malakalariga tayyorlash
darajasining oshib borishi. Yuqorida keltirilgan jarayonlarni o‗rganish mehnat 
resurslaridan samarali foydalanish, xalq xo‗jaligining har bir sohasini ishchi kuchi
bilan muntazam ta‘minlab borish imkoniyatini yaratadi. Mehnat resurslarining 
shakllanishi dunyo davlatlari bo‗yicha, turli mavqega, xususiyatlarga egadir. Bu

---

---