«Noshir» 2019 iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

250 
bo‗linadi. Masalan, ishchilar: g‗isht teruvchi slesar, haydovchi; shifokorlar: ko‗z 

shifokori, kardiolog, urolog, bolalar, ayollar shifokori.

Ijtimoiy guruhlar ularga birlashgan kishilar miqdoriga qarab ikkiga bo‗linadi: 
1. Katta-katta kishilar ommasini birlashtiruvchi guruhlar (turli sinflar,
partiyalar). 
2. Nisbatan kichik (miqdor jihatidan kamroq) kishilarni birlashtiruvchi
guruhlar (zavod, korxona ishchilari, oliygoh talabalari, o‗qituvchilar, jamoa 
a‘zolari va hokazo).
Ijtimoiy guruhlar faoliyat ko‗rsatish davriga qarab ham ikkiga bo‗linadi. 
1. Doimiy ijtimoiy guruhlar (oila, sinf).
2. Vaqtincha ijtimoiy guruhlar (kishilarning vaqtincha tasodifiy birlashgan 
guruhlari – teatrdagi tomoshabinlar guruhi, sayohatga chiqqanlar guruhi,
anjumanga yig‗ilgan kishilar guruhi. 
Jamiyatda formal va noformal guruhlar ham mavjud.
Formal guruhlar – insonlarning tasdiqlangan rasmiy hujjatlari asosida 
guruhlash. Masalan, oliy ma‘lumotli kishilar, yuqori malakali ishchilar, xodimlar,
o‗rta maxsus ma‘lumotlilar, bemorlar, sog‗lomlar. 
Noformal guruhlar – kishilarning shaxsiy sifatlariga qarab guruhlash.
Masalan, olijanob insonlar, yaxshilar, yomonlar, ezmalar, kamgaplar, kamtarin 
insonlar.
Aholining ijtimoiy-iqtisodiy tarkibi.
Aholining eng muhim ijtimoiy-
iqtisodiy tarkibi uning sinfiy tarkibidir. Sinflar jamiyat taraqqiyoti davomidagi
mehnat taqsimoti va xususiy mulkning kelib chiqishi asosida shakllangan guruhlar. 
Har bir ijtimoiy-iqtisodiy formatsiyada asosiy va asosiy bo‗lmagan, ya‘ni oraliq
sinflar mavjud. Masalan, ibtidoiy jamiyatdagi qabila boshlig‗i va qabila a‘zolari, 
quldorlik jamiyatida qul va quldor, feodalizmda feodal va krepostnoy,
kapitalizmda kapitalist va yollanma ishchilar, sotsializmda ishchi, kolxozchi va 

---

---