«Noshir» 2019 iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

258 
mulkdorlar tomonidan vaqf mulklari ajratilgan). Odamni mehnatga tayyorlash, oila 

muhitida yosh avlodning bevosita mehnat faoliyatida ishtirok etishi orqali amalga

oshirilar edi. Inson jamiyat a‘zosi uchun zarur bo‗lgan dastlabki bilimlarni, axloqiy 
sifatlarni oiladan olar edi. Sanoatning tez rivojlanish natijasida mehnatga
tayyorlashda maxsus faoliyatga zarurat tug‗ildi. Bunda umumiy ta‘lim, ta‘limni 
davlat tomonidan boshqarish, yosh avlodni kasb-hunarga o‗rgatish tashkil topdi.
Aholi siyosati usullarini shartli ravishda uch guruhga ajratish mumkin: 
ijtimoiy-iqtisodiy, huquqiy, tarbiyaviy-psixologik. Aholi siyosatini olib borish
alohida ijtimoiy demografik guruhlarning (bolalar, o‗smirlar, yoshlar, ayollar, 
pensionerlar va h.k.) o‗ziga xos manfaatlarini, kishilarning milliy va hududiy
birligini hisobga olishni taqozo etadi. 
Aholi siyosatini olib borish va uning yo‗nalishlarini belgilashda har bir davlat
o‗zining ijtimoiy-iqtisodiy va demografik sharoitlarni hisobga olgan holda ish 
tutadi.
Aholi siyosatining asosini demografik siyosat tashkil etadi. O‗zbekistonda 
hozirgi vaqtda olib borilayotgan aholi siyosatining asosiy maqsadi har tomonlama
sog‗lom avlodga erishish, xalq xo‗jaligining har bir sohasi uchun malakali 
mutaxassislar tayyorlash, aholi salomatli va oila ravnaqini ta‘minlashdan iborat.
Aholining o‗sishi haqida turli nazariyalar mavjud. Jumladan, aholi soni 
haqida ―optimum‖ nazariyasi, bunda aholi sonining o‗sishi ishlab chiqarish
kuchlarini rivojlanish darajasi bilan tenglashtirish g‗oyalari oldinga suriladi. 
Ayniqsa, aholining o‗sishi haqida ingliz iqtisodchisi
Tomas Robet Maltus
nazariyasi muhim rol o‗ynaydi. 

XVII asr oxirlari XIX asr boshlarida Angliya sanoatida mashinasozlik

rivojlana boshladi, qator zavod va fabrikalar qoloq manufakturadan mashina 
texnologiyasiga o‗tdi, natijada, zavod va fabrikalarda ishchi o‗rinlarining
qisqartirish holati yuz beradi. Bu esa ishsizlar armiyasining paydo bo‗lishiga olib 

---

---