«Noshir» 2019 iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

34 
resurslari bilan bog‗liq jarayonlarni tadqiq qilishda zarur bo‗lgan muhim 

ma‘lumotlar yig‗ish imkonini beradi.

Aerokosmik tadqiqotlar usuli
samarali tadqiqot usullaridan biri bo‗lib, 
Iqtisodiy va ijtimoiy geografiyada kenglik bo‗yicha, ya‘ni katta hududlarda (kichik
masshtabli) tabiat, xo‗jalik, aholi, atrof-muhit majmuasini tadqiq qilishda keng 
foydalanilmoqda. Ayni vaqtda, aniq hududlarda ishlab chiqarish kuchlarining
rivojlanishi, hududiy tashkil qilish, xo‗jalik va aholi joylashuvi, shaharlar, 
aglomeratsiya va iqtisodiy rayonlar chegaralari, atrof-muhit holati to‗g‗risida aniq
va yangi ma‘lumotlar olish imkonini beradi. Bu usul orqali kerakli hududni tanlab 
olib o‗rganish va natijalarni boshqa hududlarga tatbiq qilish ham mumkin.
So‗nggi yillarda geografiya fanining notabiiy tarmoqlari ilmiy tadqiqotlarida 


Klasterli


yondashuv
dan keng foydalanilmoqda. Klaster modelini joriy etishning
tarafdori M.Porterning fikricha, klasterlar geografik jihatdan o‗zaro bog‗langan 
kompaniyalar,
firmalar, 
tashkilotlar
(korxonalar, 
agentliklar,
markazlar, 
universitetlar va hokazolar)ning mujassamlashuvidir.
Klasterlar, aslida, ishlab chiqarish kuchlarini joylashtirish haqidagi nazariy 
qarashlar va amaliyotning evolutsiyasi natijasidir. Xususan, XIX asr va XX asr
birinchi yarmida ishlab chiqarish kuchlarini joylashtirish shtandortlari, rayon 
kombinatlari, energiya ishlab chiqarish sikllari kabi nazariy qarashlar ostida sanoat
o‗sishi qutblari, sanoat rayonlari, hududiy ishlab chiqarish majmualari tashkil 
etildi. O‗tgan asrning 70-yillaridan esa jahonda ishlab chiqarish aloqalarida o‗zaro
bog‗langan turli bo‗g‗inlarning yuqori kooperatsiyasi va mujassamlashuvini o‗zida 
qamrab olgan klasterlar joriy etila boshlandi. Rivojlangan mamlakatlarda hozirgi
kunda iqtisodiyotning turli sohalarida minglab klasterlar faoliyat yuritmoqda.
Professor A.Soliyev ta‘biri bilan aytganda, qo‗yilgan maqsad va vazifalarni
yechish ushbu masalani moliyaviy, ashyoviy, tashkiliy va boshqa tomondan 
uyushtirilishini taqozo etadi. Bu tadbirlar majmui esa dasturni tashkil qiladi. Shu

---

---