«Noshir» 2019 iqtisodiy va ijtimoiy geografiya

III.5. YOQILG‟I SANOATI 
Yoqilg‘i sanoati - har xil yoqilg‘i turlarini qazib olish va qayta ishlash bilan 
band bo‘lgan sanoat tarmoqlari majmui hisoblanadi. Yoqilg‘i esa yonganda
muayyan miqdorda issiqlik ajratadigan uglerod va uglevodorodli moddalar, 
energiya manbayi hisoblanadi. Yoqilg‘i resurslari quyidagi turlarga bo‘linadi:


Tabiiy:


qattiq – toshko‘mir, antratsit, torf, slanes, yog‘och;



suyuq – neft;



gazsimon – tabiiy gaz.



Sun‘iy:


qattiq – pistako‘mir, koks, aglomerat;



suyuq – benzin, kerosin, mazut;



gazsimon – generator gazi, domna gazi.

Yoqilg‘i sanoati mamlakat yoki ma‘lum hududdagi eng asosiy sanoat 
tarmoqlaridan biri hisoblanadi. Chunki, masalan, neft va tabiiy gaz eng asosiy
kimyo sanoati xomashyolari, xususan, neft strategik ahamiyatga ega resurs 

---

---

IQTISODIY VA IJTIMOIY GEOGRAFIYA 

437 
hisoblanadi. Elektr-energiya hosil qilish uchun ham yoqilg‘idan foydalaniladi va 

h.z.

III.5.1. Shartli yoqilg‟i 
Shartli yoqilg‘i – 1 kg toshko‘mir yonganda hosil bo‘ladigan (7 mln
kaloriya, 29 mega Joul yoki 2 kVt/s) energiya bo‘lib, uning issiqlik darajasi 1 deb 
qabul qilingan. Boshqa yoqilg‘ilar yonganda hosil qiladigan issiqlik 1 kg
toshko‘mirning issiqlik koeffitsiyentiga qiyosan baholanadi hamda yoqilg‘i turli 
xillarining salmog‘ini taqqoslash uchun ular shartli yoqilg‘iga qiyosiy baholanadi.
4-jadval 


Turli xil yoqilg‟ilarning yonganda beradigan issiqligi 
№
Yoqilg‘i turlari 

1 kg yoqilg‘i yonganda

chiqadigan issiqlik 
Issiqlik
koeffitsiyenti 
Joul
kaloriya 

1
Tabiiy gaz 

4,4·10
7

10,6·10

6
1,5 

2
Neft

4,4·10
7

10,6·10
6

1,5
3

Toshko‘mir 

2,9·10
7

7,0·10
6

1,0
4

Torf 

1,4·10
7

3,4·10
6

0,48
5

Qo‘ng‘ir ko‘mir 

1,3·10
7

3,1·10
6

0,45
6

Quruq o‘tin 

1,0·10
7

2,4·10
6

0,34
7

Slanes 

1,8·10
7

2,1·10
6

0,30

Manba:
Musayev P., Musayev J. O‘zbekiston iqtisodiy va ijtimoiy geografiyasi: Umumiy o‘rta 
ta‘lim maktablarining 8-sinfi uchun darslik. –T.; ―Sharq‖, 2019. [34-b.]

---

---