Nosirjon uluqov lobar abduhamidova zniitq macfaniyati taCqin va tafiCiCCari

1Жуманиёзов P. Дил - кулф, тип - калит. - Тошкент: Узбекистан, 2015. - Б. 8.
2Абу Наср Фаробий. Фозил одамлар шахри. - Тошкент: Абдулла Кодирий номидаги халк 
мероси нашриёти, 1993. - Б. 179. Келтирилган мисоллар шу манбадан олинди Кейннги 
Урииларда сахифалар кавс ичида берилди.

---

Farobiy ilmu hikmat deb yashash uchun qator fazilatlarga ega bo'lish 
lozimligi aytadi. Ular orasida til va nutq bilan bog'liq jihatlar ham mavjud: 
“Har kimki ilm-hikmatni desa, uni yoshligidan boshlasin, sog'-salomatligi 
yaxshi bo 'Isin, yaxshi axloq va odobli bo 'Isin, so 'zining uddasidan chiqsin, 
yomon ishlardan saqlansin, xiyonat, makr va hiyladan uzoq bo'lsin, 
diyonatli bo'lsin, barcha qonun-qoidalarni bilsin, bilimdon va notiq 
bo'lsin, ilmli va dono kishilarni hurmat qilsin, ilm va ahli ilmdan mol- 
dunyosini ayamasin, barcha real, moddiy narsalar to'g'risida bilimni 
egallasin ”.(182-bet)
So'zning qudratli kuchi barcha davrlarda tan olingan. Tarixchi 
Menandr so'zdan kuchliroq narsa yo'q ekanligini ta’kidlaydi. Farobiy 
yoshlami kasb-hunar, ish tajriba, jahd va g'ayratga ega bo'lishlari 
zarurligini aytib, uarda bu ko'nikmalami hosil qilinish yo'llarini ko'rsa- 
tadi: “Amaliy fazilatlar va amaliy san'at (kasb-hunar)lar va ulam i 
bajarishga odatlanish masalasiga kelganda, bu, odatda, ikki y o 'l bilan 
hosil qilinadi: bulardan birinchisi - qanoatbaxsh so'zlar, chorlovchi, 
ilhomlantiruvchi so'zlar yordamida hosil qilinadi, malakalar vujudga 
keltiriladi, odamlardagi g'ayrat, qasd-intilish harakatga aylantiriladi’’. 
(85-bet)
Buyuk mutafakkirlar faoliyatining asosini jahonni ilm nuri bilan 
yoritish, insonlami ezgulikka, tinchlik-totuvlikka da’vat etish kabi 
masalalar tashkil etadi. O'zida axloqiy jihatlarni mujassam etgan insonlar 
bilangina dunyo tinchligi saqlanadi. Farobiy o'zida o'n ikki tug'm a xislatni 
birlashtirgan kishigina axloqli bo'la olishini aytadi. Zaruriy beshinchi 
xislat sifatida so'zlaming aniq bo'lishi, fikmi, aytmoqchi bo'lgan 
mulohazalarni ravon va ravshan bayon eta olish kerakligi haqida so'z 
boradi.
Olim insonda mavjud quw atlar haqida ham m a’lumot berar ekan, 
so'zlash quw atini alohida ta ’kidlab o'tadi. Alisher Navoiyning shu 
mazmundagi misralari yodga keladi:
Insohni so 'z ayladi judo hayvondin,
Bilkim, guhari sharifroqyo'q ondin. 1
Farobiy shunday ta’riflaydi: “Odamzod ibtidosi bo'lmish quvvat-lar, 
masalan, so 'zlash quvvati, tanlash quvvati, xayol quvvati, sezish 
quvvatlaridir. Bulardan so 'zlash quvvati shunday quvvatki, uning 
yordamida inson bilim va hunar egallaydi, uning yordamida xulq-
1