Nshootlarquri

f

met

i

kadanat

ur

alsonl

ar

ni

ngxossal

ar

i

,Er

ot

osf

en

g’

al

vi

r

i

ni

ngt

uzi

l

i

shixaqi

danat

ur

alsonl

arust

i

daamal

l

arva

ul

ar

ni

ngxossal

ar

i

,ayi

r

masibi

r

gat

engbo’

l

ganar

i

f

met

i

k

pr

ogr

essi

yani

ngi

st

al

ganxadi

nivayi

g’

i

ndi

si

nit

opi

sh,

nat

ur

al

sonl

ardar

aj

asixaqi

dat

ushunchakabimasal

al

arbi

l

an

shug’

ul

l

anadi

.

Amal

l

ar

nit

o’

g’

r

i

l

i

gi

nit

ekshi

r

uvchivosi

t

asi

f

at

i

da

(

Mezon)t

o’

qqi

zbi

l

ant

ekshi

r

i

shusul

i

nikvadr

atvakubga

ko’

t

ar

i

shgat

at

bi

qet

adi

.Ni

sbat

l

arvasonl

ivageomet

r

i

k

mi

qdor

l

ipr

ogr

essi

yal

ar

niEvkl

i

ddanf

ar

ql

io’

l

ar

oqbi

r

-

bi

rbi

l

an

uzvi

ybog’

l

anganhol

daqar

aydi

.Ui

kki

sonni

sbat

i

nikasrson

bi

l

anal

masht

i

r

adi

.Bundayyol

l

ani

shkel

gusi

daUmarHayyom

vaNasr

i

ddi

nTusi

yl

art

omoni

danr

i

voj

l

ant

i

r

i

l

i

bson

t

ushunchasi

nimusbathaqi

qi

ysonl

ar

gachakengayt

i

r

i

sh

i

mkoni

niber

adi

.

“Shi

f

oki

t

ob”asar

i

ni

nggeomet

r

i

yagabag’

i

shl

anganqi

smi

da

pl

ani

met

r

i

yavast

er

eomet

r

i

yagat

egi

shl

imavzul

ar

ni74t

aьr

i

f

,7

post

ul

at

,5aksi

omava255t

eor

emaor

qal

ibayonet

adi

.Xar

akat

t

ushunchasi

nikengqo’

l

l

ashinat

i

j

asi

daba’

zit

eor

emal

ar

ni

Evkl

i

dgani

sbat

anqi

sqavasoddar

oqusul

dai

sbot

l

aydi

.

Evkl

i

dni

ngVpost

ul

at

eesabuaksi

omal

arsi

st

emasi

dan

t

ashqar

i

dabo’

l

i

b,t

eor

emasi

fat

i

da“

i

sbot

l

angan”Ul

uғbek

r

asadxonasi1420-

1429yi

l

l

ar

iSamar

qandyaqi

ni

dagiObi

-

Rahmatt

epal

i

gi

daqur

i

l

di

.Bi

nouchqavat

l

it

o’

gar

akshakl

i

da

bo’

l

i

b,di

amet

r

i46-

40met

r

,bal

andl

i

gi30met

r

chaedi

.Buhaqda

Zaxi

r

i

ddi

nMuxammadBoburham guvoxl

i

kber

adi

.Rasadxona

haqi

dat

ar

i

xchiAbdur

azzoqSamar

qandi

yquyi

dagi

chayozadi

:

Samar

qandni

ngshi

mol

i

yt

omoni

dasalshar

qqaoғi

shganj

oy

t

anl

andi

,mashxurmunaj

j

i

ml

arbui

shniboshl

abyubor

i

shuchun

yul

duzko’

r

sat

ganxayr

l

i

kunniani

ql

abber

di

l

ar

.Bi

noqudr

atasosiul

ug’

vor

l

i

knegi

zi

dek

pi

shi

qqur

i

l

di

.Poydevorvaust

unl

art

og’asosi

dekshunday

must

aqkam qi

l

i

ndi

ki

,

ul

art

omashqarkuni

gachanaj

oyi

danj

i

l

ar

vanaqul

aredi

.

Bal

andqur

i

l

ganbumuxt

asham

i

mor

atxonal

ar

i

ni

ngi

chi

gasol

i

nganr

asmvabeqi

yossur

at

l

ar

da

t

o’

`

qqi

zf

al

akni

ngdar

aj

a,daqi

qa,soni

yavasoni

yani

ngo’

`

ndan

bi

rul

ushl

ar

iko’

`

r

sat

i

l

ganet

t

iqavatosmongar

di

shi

,et

t

isayer

a

vat

ur

g’

unyul

duzl

art

asvi

r

l

anganedi

.Shundankeyi

nQuyoshva

sayyor

al

ar

ni

ngqar

akat

i

nikuzat

i

shko’

`

r

ganl

ar

niyozi

shvaqayd

qi

l

i

shniboshl

abyubor

i

shgafar

monber

i

l

di

.Rasadxonani

ng

asosi

yqur

ol

i

-

bur

chako’

`

l

chaydi

ganj

udakat

t

aasbob(

ver

t

i

cal

doi

r

a)

dani

bor

atbo’

`

l

i

b,uni

ngr

adi

usi40,212met

r

,yoyi

ni

ng

uzunl

i

gi63met

r

gat

engedi

.BuV.

L.

Vyat

ki

nnii

nshootqol

di

g’

i

“kat

t

akvadr

at

ni

ngbi

rqi

smi

danboshqanar

saemas,uni

ng

yar

miufqsat

xi

danpastbo’

`

l

i

b,

i

kki

nchiyar

miesaufqdan

yuqor

i

gachi

qi

bt

ur

aredi

”-deganfi

kr

gaol

i

bkel

di

.Akademi

k

Qor

iNi

yozi

yvaast

r

onom Qi

yosJal

ol

ovl

ar

ni

ngf

i

kr

i

chabu

asbobkvadr

antemas,bal

kisekst

ant

di

r

.Uj

anubdanshi

mol

ga

qar

at

i

b,mer

i

di

an

chi

zi

g’

ibo’

`

yi

chaanchagi

naani

qo’

`

r

nat

i

l

gan.Ul

ar

ni

ngfi

kr

i

niV.

N.Kast

el

ьski

yvaV.P.Shchegl

ovl

ar

ni

ngt

ekshi

r

i

shl

ar

iqam

t

asdi

ql

aydi

.Asbobni

ngqozi

r

gikungachasaql

ani

bqol

ganqi

smi

t

epal

i

kost

i

dagiqoyat

oshgao’

`

yi

bi

shl

angant

or

gi

nachuqur

ar

i

qchagat

ushi

r

i

l

ganekan.Ar

i

qchagapi

shi

qg’

i

shtt

er

i

b,i

kki

t

a

par

al

l

elyoyi

shl

anganvagancher

i

t

masiquyi

bt

sement

l

angan.

Yoyni

ngust

i

ga10-

20sant

i

met

r

l

iqal

i

nmar

mart

osh

t

axt

achal

ar

iqopl

angan.Qar

bi

yyoygat

egi

shl

ibel

gi

l

arar

ab

qar

f

l

ar

ibi

l

anqavar

i

qqi

l

i

byozi

l

gan.Mar

mart

oshl

iyoyl

ar

ga

daqi

qavasoni

yabo’

`

l

i

nmal

ar

iqayodqi

l

i

nganmi

st

asma

i

shl

angan.Bumi

st

asmayor

i

t

gi

chni

ngmer

i

di

ano’

`

t

ganvaqt

i

ni

ani

qo’

`

l

chashuchunzar

urbo’

`

l

gan.Samar

qand

ast

r

anoml

ar

i

ni

ngmaqor

at

iasosi

yasbobni

ngj

udakat

t

a

bo’

`

l

i

shivat

uzi

l

i

shi

ni

ngmukammal

i

gi

nit

a’

mi

nl

adi

.Buesa

quyosh,oyvayor

i

t

gi

chl

ar

nikat

aani

ql

i

kdakuzat

i

shi

mkoni

ni

ber

di

.Rasadxonaxodi

ml

ar

i

,j

uml

adanUl

ug’

bekni

ngo’

`

ziqam,

madr

asadadar

sber

i

shar

edi

.Madr

asadadi

ni

y-Qur

’

onikar

i

m,qadi

svat

afsi

r

dan

t

ashqar

i

,t

abi

i

yf

anl

ar–r

i

yozi

yot

,qandasa,i

l

miqay’

at

,ya’

ni

ast

r

anomi

ya,t

i

bbi

yot

,ya’

nimedi

t

si

na,sur

atal–

ar

d,ya’

nigeogr

afi

yakabi

l

aro’

`

qi

t

i

l

aredi

.Ul

ug’

bek

akademi

yasi