Nukus davlat pedagogika instituti

Fosforli ugitlar ishlab chikarish.
Fosfor va uning birikmalarini ishlab chikarish uchun tabiiy minerallar xom ashyo sifatida ishlatiladi, ya`ni appatit va fosforit.
Apatit - 3Ca<sub>3</sub> (PO<sub>4</sub>) Ca R
bu erda R - F, Cl, OH.
Kupincha ftor appatit ishlatiladi.
3Sa<sub>3</sub>(RO<sub>4</sub>) SaF<sub>4</sub> - CO<sub>2</sub>
Ca<sub>3</sub> F<sub>4</sub> (PO<sub>4</sub>) - Ca<sub>3</sub>P<sub>4</sub> (PO<sub>4</sub>)
Fosforitlarda xam fosfor ftorappatitdagi kabi buladi, lekin unda kuyidagi kushimchalar xam mavjud buladi. Masalan: kal`tsiy karbonat, dolomit,Fe oksidlari va alyuminiy.
Fosforli ugitlar ishlab chikarish texnologiyasining asosiy vazifasi usimliklar tomonidan kiyin uzlashtiriladigan va suvda erimaydigan fosfor tuzlarini kayta ishlash natijasida suvda eriydigan va oson uzlashtiriladigan tuzlarga aylantirishdan iborat. Bundan tashkari ugit tarkibidagi ozik moddalarning yukori kontsentratsiyasiga erishish. Eng keng tarkalgan fosforli ugit superfosfatdir. Superfosfatni tabiiy fosfatlarni (apatitni) H₂ SO₄ bilan ajratish orkali olinadi.

Ca₅F (PO₄) ₃ + 5H₂ SO₄ + 2,5 H₂ O = 5 CaSO₄ * 0,5H₂ O + 3H₃ PO₄ + HF

Ca₅F (PO₄) ₃ + 7 H₃ PO₄ +5 H₂ O = 5Ca(H₂ PO₄)* H₂ O + HF


Kompleks ugitlar ishlab chikarish.
Kompleks ugitlarni fosfatlarni nitrat kislota bilan kayta ishlashdan va fosfat kislotani ammiak bilan neytrallanishidan xosil kilinadi. Fosfatlarni nitrat kislota bilan ajratilganda suyuk fazada N, P va Sa mavjud buladi.
Ca₅F (PO₄) ₃ + 10HNO₃ =3H₃ PO₃ + 5Ca(NO₃) ₂ + HF
Kompleks ugitlarga aralash ugitlar xam kirib, ularni oddiy ugitlarni mexanik aralashtirish natijasida xosil kilinadi. Aralash ugitlar tarkibiga kupincha usimlik uchun kamrok kerak buladigan mikrougitlar xam kiradi.