Nukus davlat pedagogika instituti

Karbomid (mochevina) (NH₄)₂ CO ishlab chikarish:
(NH₄)₂ CO - 46 % N tutgan kimmatbaxo ugitdir. U kishlok xujaligida individual ugit sifatida va karomollar ozigiga kushimcha sifatida xam ishlatiladi.
Bundan tashkari undan sanoatda xam plastmassalar (aminoplastlar) ba`zi sintetik tolalar va formatsevtik preparatlar ishlab chikarishda xam kullaniladi.
(NH₄)₂ CO sintezi uchun NH₃ va SO₂ xom ashyo bulib xizmat kiladi. Bu sintez geterogen (S - G) katalitik bulmagan jarayondir. U 2 boskichda sodir buladi:
1) NH₃ va SO₂ dan ammoniyli karbomin kislotasi olinadi.
2 NH₃ + CO₂ NH₂ COONH₄ +159 kJ
2) Ammoniyli karbomatning degidratatsiyasi:
N H₂ COONH₄ NH₂ - CO - NH₂ + H₂ O - 28,5 kJ

Sanoatda karbomid sintezining optimal sharoiti kuyidagicha buladi:

Katalizatorsiz, 18 - 20 MPa bosim, 180 - 200 ⁰C
Unum-60-70% ni tashkil etadi.
Kaliyli ugitlar ishlab chikarish.
Kaliyli ugitlar tabiiy minerallar bulib, ular yana minerallarni mexanik boyitish natijasida, flotatsiya natijasida xosil buladi.Eng asosiy kaliyli ugit KCl bulib, u mustakil ugit sifatida xam, kompleks ugitlarning tarkibiy kismi sifatida xam ishlatiladi.
Yana bir K li ugit K₂ SO₄ bulib, u xalk xujalik usimliklariga ugit sifatida ishlatiladi. Kalili ugitlar ishlab chikarishning asosiy zom ashyosi silvinit -KCl va NaCl bulib, undan kayta ishlash natijasida KCl xosil kilinadi.
KCl ishlab chikarish. KCl ishlab chikarishning asosiy usuli galluriya xisoblanadi, ya`ni eruvchanligiga asosan tuzlarni ajratishdir. Sil`vinitdan KCl olishning sanoat usuli tsiklik jarayon bulib, u kuyidagi boskichlardan iboratdir:
1. Sil`vinitdan 105 - 115 S xaroratda KCl ni ajratib olish. Bunda eritmaga KCl utadi, NaCl esa kattik fazada koladi.
2. Issik massani NaCl dan ajratish.
3. KCl va NaCl ni 115 da ⁰S gacha sovitiladi.
4. KCl kristallarini eritmadan ajratish va kuritish.
5. Kolgan eritmani 115 gacha kizdirib, yangi sil`vinit olishga tayyorlash.
Xozirda sil`vinitni sil`vin KCl va gallit NaCl minerallariga ajratishning flotatsion usuli keng kullanilmokda.

SAVOL VA TOPShIRIKLAR:

1.Mineral ugitlar xakida umumiy tushuncha bering.

2.Mineral ugitrlarning sinflanishi ularning kanday xususiyatlariga asoslangan?
3.Fosforli ugitlar kanday ishlab chikariladi?
4.Ammoniy nitrat ishlab chikarish uchun asosiy xom ashe nima?
5.Kaliyli ugitlar ishlab chikarishning asosiy boskichlarini tushuntiring?