Nuraliyev ismoiljon
-mavzu. G`аllаchilikdа innоvаtsiоn tехnоlоgiyalаr vа
Download 1.28 Mb. Pdf ko'rish
|
Qishloq xojaligi iqtisodiyoti fanidan mustaqil talim Nuraliyev I
|
29-mavzu. G`аllаchilikdа innоvаtsiоn tехnоlоgiyalаr vа
ulаrning iqtisоdiy sаmаrаdоrligi. D onchilik dehqonchilikning yetakchi tarm og‘i hisoblanadi va alohida xalq xo'jaligi ahamiyatiga ega. O 'zbekiston aholisi iste’mol etadigan oziq-ovqatlarning tarkibida katta kalloriya ham da oqsil hisobida olingan don mahsulotlarining hissasi 50-60 foizrii tashkil etadi. Respublikada aholi jon boshiga non, un m ahsulotlari. guruch, mosh. no'xat, loviya va boshqa don m ahsulotlari tibbiy m e’yorlarga nisbatan ko'proq iste’mol qilinadi. O zuqabop donlardan chorvador olim lar tom onidan aniqlangan m e’yorlarda oziqlantirish zotli chorva mollari potensia! mahsuldorligi im koniyatlaridan to'laroq foydalanishga sharoit yaratadi. D on oziq- ovqat sanoati uchun xom ashyo hisoblanadi va uning rivojlanish darajasiga bevosita ta ’sir ko'rsatadi. O 'sim likning suvga talabini barqaror ta ’minlash uchun tuproqning nam lik sig'im i 70—80 foizdan kam bo'lm asligi kerak. Buning uchun. ya’ni tuproqda nam to'plash uchun sug'orish gektariga 1200 m 3, o'sish davrida 700—750 m 3 hajm ida 3—4 m arta sug'orishni o'tkazish tavsiya etiladi. Pishish oldidan gektariga 250—300 m 3 hajmida yengil sug'orishni o'tkazish hosilni oshirishga qulay sharoit yaratadi. Ekish oldidan nam to'plash va o'sim likni o'sish davrida sug'orishning jo'yaklar orqali amalga oshirilishi, o'qariqlar oralig'i 100 m dan oshm aganda ham yuqori hosil olish im koniyatini beradi. Kuzgi bug'doy 1 t don hosil qilishi uchun o'rtacha 700 —1000 m 1 siiv sarflaydi. Suv bilan ta ’m inlanish optim allashib borishi bilan 1 t don hosil olish uchun sarflangan suv miqdori ham kamayib boradi, natijada sug'oriladigan g'allachiiik sam aradorligi ko'tariladi. M a’lumki, g‘allachilikning iqtisodiy samaradorligi 1 s mahsulotning to'liq tannarxi va uni sotish bahosi ham da rentabellik ko'rsatkichlari asosida baholanadi. G 'allachilikda ishlatiladigan asosiy va aylanm a vositalarga ko‘tara ham da chakana baholarning oshishi, nom inal brutto, m ehnat haqqi fondi, undan hisoblanadigan ajratm alar, soliqlar va to'lovlar hajm ining ko‘payishi hisobiga barcha turdagi I s g‘allaning tannarxi qishloq xo'jalik korxonalarida oshishi sodir bo'ladi. 1 s g'alla tannarxi va uni sotish bahosining o'sishi o'rtasida m utanosiblikning saqlanmasligi oqibatida tannarxga kiritilgan xarajatlarning rentabelligi ko'pchilik korxonalarda past darajada bo'lishi yoki zarar bilan ishlashi kuzatiladi. Korxonalarda g'allachilikda m ehnatni tashkil etish va unga haq to'Iash, moddiy m anfaatdorlik va javobgarlik tam oyillaridan foydalanish samaradorligi kuchaytiriladi. D onchilikda aniqlanadigan sam aradorlik ko'rsatkichlari bozor iqtisodiyoti qonunlari mexanizmlari va kategoriyalaridan oqilona foydalanish talablariga to'laroq javob berishi lozim. Buning uchun, mavjud real im koniyatlardan oqilona foydalanishni tezlashtirish bozor iqtisodiyoti sharoitidagi islohotlam i yanada chuqurlashtirishga, tovar m ahsulotlarining sotish baholarini erkin va shartnom a asosida tashkil topishiga, g'allakorlarning m ehnat natijalariga qarab haq to'lanishiga erishish zarur. |
