Nuraliyev ismoiljon
-mavzu. Bоg`dоrchilikdа innоvаtsiоn tехnоlоgiyalаr vа
Download 1.28 Mb. Pdf ko'rish
|
Qishloq xojaligi iqtisodiyoti fanidan mustaqil talim Nuraliyev I
|
30-mavzu. Bоg`dоrchilikdа innоvаtsiоn tехnоlоgiyalаr vа
ulаrning iqtisоdiy sаmаrаdоrligi. Bog'dorchilikning meva va rezavor kabi asosiy mahsulotlari tarkibida inson organizm i u ch u n o ‘ta foydali b o'lgan shakar (glukoza va saxaroza)lar, aminokislotalar, oqsillar, moylar, mineral tuzlar, vitaminlar, fermentlar, kolloidlar, oshlovchi moddalar, peksin va boshqa xushbo'y m oddalar mavjud. Ularni ilmiy asoslarigan m e’yorlarda (8 0 -9 0 kg) yil davom ida iste’m ol qilish yuqori kaloriyali (go'sht, yog‘, non va boshqalar) mahsulotlarni hazm qilish darajasini yaxshilaydi. Insonlarning salomatligini mustahkamlaydi, um rini ham uzaytiradi. Turli xil bog'dorchilik ho'l m ahsulotlarning biokimyoviy tarkibi va inson organizm i uchun foydalilik darajasi keskin farq qiladi. M asalan, yong'oq va pistadan boshqa mevalarda oqsil va ш оу juda kam. K o'pchilik to 'liq pishgan m evalarda shakar va uglevodlar ham turli darajada bo'ladi. Turli xil m ahsulotlarning inson organizmiga foydaliligida ham tafovutlar bor. M eva-rezavorlam i ho'lligida istemol qilish eng yuqori sam ara beradi. A m m o, ularni hosildan hosilgacha saqlash xarajatlarni ko'paytiradi, anchagina qismi buzilib qoladi va sifati pasayadi. B og'dorchilik m ahsulollaridan yil davom ida foydalanishni amalga oshirish m aqsadida ularni qayta ishlash zaruriyati tug'iladi. Ularning anchagina qismi oziq- ovqat sanoatida qayta ishlanadi. Konserva, p ovidlo, jem , murabbo , marmelad , sharbat, m eva suvlari va kom potlari, vino va boshqa alkogol ichim liklar ham da turli m ahsulotlar tayyorlanadi. Shakarlilik darajasi yuqori bo'lgan m evalarning anchagina qismi quritiladi. M eva-rezavorlam i qayta ishlash ularni uzoq m uddatlarda saqlash, istc'm ol qilish ham da uzoq masofalarga tashish xarajatlarini kamaytirishga sharoit yaratadi. D araxtlarning barglari chorva ozuqasi va organik o 'g 'it, shoxlari va poyalari yoqilg'i, qurilish va boshqa m aqsadlar uchun foydalaniladi va urug'laridan moy, dorilar va boshqa m ahsulotlar tayyorlanadi. Bog'dorchilik sam aradorligi yana shundaki, ularning ko'pchiligi uzoq (15—20 dan 80—90) yillar davom ida hosil beradi. Ildizlari baquvvat, chuqur joylashgan, qurg'oqchilikka birm uncha chidam li, tuproq unum dorligi nisbatan past, notekis yerlarda ham rivojlanadi. Bog'dorchilik mahsulotlarini ishlab chiqarish va qayta ishlash sermehnat va serdarom ad hisoblanadi. B og'dorchilikni intensiv rivojlantirish m eh n at, yer, suv va boshqa resurslar p o tcn sialid an foydalanish sam aradorligini oshiradi. M adaniy bog'dorchilik O 'zbekistonda taxm inan m ilodgacha V asrlardan rivojlana boshlagan. Am m o obyektiv va subyektiv sabablarga ko'ra, uning ijtim oiy-iqtisodiy sam aradorligidan uzoq yillar barqaror foydalanilm agan. Istiqbolda bog'dorchilik m ahsulotlarining ko'payishi, hosildorlikni gektaridan 2—3 m arta oshirish ham da o'rik, nok, gilos, anjir, anor, xurm o, sh o tu t kabi d arax tlar ekilgan serd aro m ad m ay d o n larn i kengaytirish maqsadga muvofiqdir. K o'pchilik xo'jaliklarda yildan yilga 1 s meva tannarxining ko'tarilishi kuzatilm oqda. Bu holat, asosan, hosildorlik va m ehnat unumdorligi darajasining pastligi ham da zararkunanda va kasalliklarga qarshi kurasli xarajatlarining ko'payishi bilan bog'liq. |
