“Нуриддинов Aброрхоннинг уйи ва ҳунармандчилик маркази”

 
Хулоса 
Ўрганилган барча тадқиқод ишларидан келиб чиқиб шуни хулоса қиламанки,
турар-жой исломий ақидаларга хос равишда қурилган бўлиб, битта шу билан 
тўхтаб қолмасдан инсон яшаши учун қулайлик, ёруғлик, иссиқлик ҳам ўлаб 
кетилган. 
Ҳунармандчилик 
марказининг 
турар-жой 
ҳудуди 
ёнида
жойлашганлиги ва ҳовлидан алоҳида қисм сифатида лойиҳаланганлиги буни 
ёрқин исботидир. Илмий изланишларим натижасида ески даврдан илм
олишга бўлган еътибор катта бўлганлиги гувоҳи бўлдим. Буни ҳар бир 
хоналарда жойлаштирилган китоб учун жавонлар кўплигидан билиб олсак ҳам
бўлади.
Тарихий шаҳарлар ўзига хослигини сақлайдиган ва шу билан бирга саноат 
қурилиш усулларига мос келадиган турар -жой қурилишига муҳтож. 
Меъморлар тарихий марказ ҳудудида, айниқса катта жамоат биноларида янги 
қурилиш ишлари олиб борилиши керак бўлганда, муайян қийинчиликларга 
дуч келишади. Янгисини эскисига киритиш билан замонавий архитектура 
шакли мавжуд тузилманинг бир қисмига айланиши керак, лекин эскисини 
стилизацияга айлантирмасдан. Бундай қарорнинг классик намунаси - Қизил 
майдоннинг Москвадаги Ленин мақбарасига киритилиши. Дизайн ва 
қурилишнинг муваффақиятли намуналари қаторида биз Вилнюснинг тарихий 
қисмидаги биноларни номлашимиз мумкин: Кўргазмалар саройи биноси ёки 
Ярославлнинг асосий майдонидаги катта маъмурий бино. 
Шундай қилиб, ҳар бир шаҳар - бу бошқасидан фарқ қиладиган жуда аниқ 
меъморий ечимларни талаб қиладиган янги муаммо. Хива, Бухоро, 
Самарқандда архитектура ёдгорликлари жойлашган. Тошкентда улар асосан 
тарихий қисмда тўпланган, лекин улар шаҳарнинг тарихий тувалида ҳам 
кесишган. Лвов ва Вилнюс - турли даврлар ва бадиий услубларнинг бир - 
бирига боғланган қатламлари: готика, уйғониш, барокко, классицизм ва 
модерн. Бу шаҳарлар марказларини сақлаш ва қайта тиклашдан мақсад 
бебаҳо меъморий ва шаҳарсозлик меросини асраб -авайлаш ва уни 
замонавий фаол фойдаланишга мослаштиришдир. Лекин ҳар бир шаҳарга 
ёндашув ва усул бир хил эмас. Масалан, эски Лвовнинг марказий ядроси яхши 

---

Абдужабборова Шахрибону 
“НУРИДДИНОВ AБРОРХОННИНГ УЙИ ВА ҲУНАРМАНДЧИЛИК МАРКАЗИ” 
16 
сақланиб қолган. Унинг бутун ҳудуди тарихий ва меъморий қўриқхона деб 
эълон қилинди, бу ерда ҳар қандай, ҳатто энг кичик ўзгаришлар ҳам назорат 
остида. Нафақат тарихий бинолар, балки шаҳарнинг бутун шаҳарсозлик 
тузилмаси ҳимояга олинди. Марказда янги қурилиш тақиқланади. Аммо бу 
бинолар музей экспонатлари сифатида парчаланмаган. Уларда одамлар 
яшайди, муассасалар ишлайди - яъни. барча ёдгорликлар ишлайди. 
Шаҳарнинг ривожланиши фақат чеккада жойлашган янги турар жойлар 
қурилиши билан амалга оширилади. Улуғ Ватан уруши пайтида Вилнюс, 
Краков, Варшава, Познан ва бошқа Европа шаҳарлари азоб чекдилар. 
Бўшлиқлар ва бўш ерлар урушдан кейинги шаҳарнинг зич тўқимасида ҳосил 
бўлган. Шаҳарнинг хажмий-фазовий ва режалаштириш тузилмасини қайта 
тиклаш бу йўқотишларни тўлдиришни талаб қилди. Эски шаҳарда янги 
қурилиш муаммоси бор эди. Ва бу ерда хушмуомалалик билан амалга 
оширилади, лекин маълум бир тенденция билан - янги бинолар, биноларнинг 
йўқолган ҳажмли - фазовий таркибини тиклайди, меъморий шакллари ва 
умумий талқини нуқтаи назаридан, ички режалаштириш тузилиши жиҳатидан 
анча замонавий бинолар бўлиб, улар ўзини кўрсатмайди. режалаштиришнинг 
тарихий услубининг ҳар қандай талқинига. Фақат алоҳида қимматбаҳо бино 
(сарой мажмуалари, қалъалар ва бошқалар) йўқолган тақдирда унинг тўлиқ 
шакли тикланади. Вайрон бўлган, қиммат бўлмаган муҳит бузилади, баъзида 
девор қолдиқлари ободонлаштириш тарзида қолдирилади, бу эса эски эски 
турар-жой биносининг тузилишига ишора қилади. Бу ёндашув ваколатли 
ҳисобланади. 
Шундай қилиб, ҳар бир шаҳарнинг ўз муаммолари бор, лекин уларнинг 
барчаси бу шаҳарлар ифодаловчи бебаҳо тарихий меросни асраш ва улардан 
фойдаланиш вазифаси билан боғлиқ, лекин уларнинг режалаштириш 
тузилиши ва ижтимоий ривожланишини ҳисобга олган ҳолда. Буларнинг 
барчаси шаҳарсозликнинг моҳирона ёндашувини талаб қилади, бунда 
реконструкция объектининг барча жиҳатлари ва хусусиятлари пухта ҳисобга 
олинади.