“Нуриддинов Aброрхоннинг уйи ва ҳунармандчилик маркази”

 
Тарихий маълумотлар 
Тарихий уйларни ўрганганимда ҳовли периметри бўйлаб алоҳида яшаш 
хоналарини бирлаштирувчи очиқ айвонлар ва хўжалик иншоотлари 
жойлашганлигини гувоҳи бўлдим. Очиқ, ярим очиқ, сояли ва ёпиқ 
жойларнинг алмашиниши 63-йилда конвексия-қишки айванни яхшилайди.
Ҳовли ҳудуди тўлиқ ободонлаштирилган, баланд токзорлар билан қопланган 
бўлади, ёзда унинг остидан баландлиги ярим метргача бўлган суфа 
майдончалари, йерга устунлар ўрнатилган. Ёзги уй-жойнинг яна бир тури - 
бинонинг олд томони ёки турар-жой биносининг жабҳаси олдида бўлади.
Бундай маскан ҳатто ҳар хил об-ҳаво шароитида, кеч баҳор ва кузнинг бошида 
иссиқ мавсумда очиқ ҳавода бўлиши мумкин бўлган соябон сифатида 
фойдаланилади. Aйваннинг ярим очиқ, сояли майдони, одатда жанубий 
румбага қараган бўлиб, ёзда турар-жой компатининг тўғридан-тўғри 
инсоляциясини олдини олади ва қишда, кундузи, туз даражаси паст бўлганда, 
уни ўтказишга имкон беради. Шу билан бирга, айван қишда фақат маиший 
еҳтиёжлар учун мос бўлган соф ёзги хона бўлиб қолади. Яшаш хоналарига 
кириш - қашқарча, бир нечта асосий турларда маълум бўлади.
Махсус қурилмаларда ухлаш жойлари: керпичли баландликлар; айвон, 
чорхара билан қопланган ёпиқ ҳовлилар кўпдир, ички қисмда ёруғлик ва 
вентиляция чироғи мавжуд. У замонавий уй сифатида хизмат қилади:
олд томонида кўча поябзали,
ташқи ва иш кийимлари девор бўшлиқларига (тўкча) осилган;
ювиниш ҳудуди;
овқатланиш хонаси ёки яшаш хонаси;
меҳмонхона - идиш-товоқлар пастак стол (сандал дарахти) атрофида икки 
қаторли токчалар билан периметри бўйлаб ўрнатилган чуқур девор 
бўшлиқларига, полга ёйилган текис матраслар қўйилади.

---

Абдужабборова Шахрибону 
“НУРИДДИНОВ AБРОРХОННИНГ УЙИ ВА ҲУНАРМАНДЧИЛИК МАРКАЗИ” 
12 
Панжаралар ички деворлар учун ҳам ишлатилган, улар ўз хоҳишига кўра яшаш 
хоналарини олд томондан бирлаштириш ёки ажратиш имконини беради. 
Рамка конструкцияси, мослашувчан жойлашуви, Ўрта Осиёнинг маҳаллий 
турар- жойлари материалларининг контрастли комбинацияси бевосита 
замонавий турар-жойларнинг саноат қурилишига қаратилган. Иссиқ муҳитлар, 
уларнинг шаҳарлари билан яқин қурилиш шароитида, бир неча авлод 
оилалари ҳаёти давомида мулклар шаклланган, турар-жойнинг асл ядросига 
ўзгартиришлар ва қўшимчалар киритилган ҳолда, қурувчилар сайт ва унинг 
тўғрилигини танлашда еркин емас еди. ориентация. Шуни таъкидлаш 
мумкинки, қишда айвонлар, қоида тариқасида, жанубга, жануби-шарқга, 
шарқ ва жануби-ғарбий томонга йўналтирилган. очилиши мумкин бўлган 
деворлар туз ҳимояси билан ҳам жиҳозланган: узумзорларнинг жингалак 
кўкатлари, соябонни 50-80 см га чўзиш орқали очиқ айвонларни соя қилиш 
ёки бўлакларнинг пардалари. ойна ойнаси устида кўриниб турганидек, 
томнинг ўсиши хусусиятлари. Бинони қисмларга бўлиш учун асос бўр 
панжарасига чизилган режа еди. ХВИ асрга оид Бухоро 3одченосининг хонақо, 
карвонсарой ва бошқа иншоотлар учун тузилган чизмалари сақланиб қолган. 
Бинони режалаштиришда меъморлар қабул қилинган қонунлардан жасорат 
билан четлашадилар. Нарялу хонаканинг бир тури билан. чўзилган бўйлама 
ўқи, дизайн жиҳатидан қизиқарли пентрал-кунол варианти пайдо бўлади. 
Мадрасанинг дизайни ҳам қисман ўзгаради. Ешикнинг деворлари кесилади, 
бу еса бурчак хоналарига мустақил ўтишни таъминлаш имконини беради. 
Aсосий жабҳанинг галереяси нафақат бинонинг ушбу қисмининг, балки 
портал орқасида жойлашган иккинчи қаватнинг биноларига киришни ҳам 
таъминлайди. Мадрасанинг ички тугунларини ажратишда дадил қарорлардан 
фойдаланилади.
Бухоро мадрасалари Самарқанд мадрасаларидан фарқли ўлароқ, ўқ бўйлаб 
кириш ешиги, кейинчалик икки йўлакка шохланганлиги билан ажралиб 
туради ва ҳовли портали катта панжарали деразали кираверишда 
очилади.Киришнинг икки томонида заллар жойлашган. масжид ва 
томошабин-даршацй. ҳужайраларни ташқи боғлайди. Биноларнинг кўриниши 
ҳам ўзгармоқда. Порталларнинг бўшлиқлари қиррали шаклга ега бўлиб, 
тепада ярим гумбаз билан бирлаштирилган. Мадрасанинг иккинчи қаватида 
ишлов берилмаган ён кўча жабҳалари аркадалар билан безатилган. Баланд 
бурчакли миноралар ўрнини девор даражасида ва ёпиқ гумбазли чироқларга 
бўшатиб бермоқда! фасала чизиғи, баини ҳам клавик пойдеворларнинг 

---

Абдужабборова Шахрибону 
“НУРИДДИНОВ AБРОРХОННИНГ УЙИ ВА ҲУНАРМАНДЧИЛИК МАРКАЗИ” 
13 
конструктив ролини бажарган. Йиртилган камия деворлари остида, Линян ёки 
алабастер оҳак устидаги тошли лой ва табиий тош билан қопланган плинтус; 
камймассив миноралар. техника ўзгармоқда: деворларнинг ташқи қобиғи 
алабастер у стидаги пишган ғиштдан ясалган шифер билан қилинган, катта 
массивларнинг ички бўшлиқлари еса лой оҳак устидаги ҳурда ғиштлар билан 
тўлдирилган. Материални тежаш туфайли буни бепарволик ёки техник нуқсон 
деб ҳисоблаш мумкин емас: биноларнинг мустаҳкамлик чегараси йўқолди, 
чунки кўпинча улар нафақат омон қолган, балки бугунги кунда ҳам ишлайди. 
Дренаж учун деворларда ҳаво ўтказгичлари қилинган. пастки гумбаз 
тизимларининг ажойиб муҳандислик ривожланиши ётади. Биринчи навбатда 
гумбазнинг катта ҳажмли қўш конструксиясида ташқи қобиғи бекор 
қилинган.Бу бино тектоникаси учун катта аҳамиятга ега бўлган: ташқи, асосан 
декоратив қисмининг юки йўқолган, бинонинг оғирлик маркази пастга тушган. 
Бу структура зилзилага чидамлилиги учун қулайдир.