“Нуриддинов Aброрхоннинг уйи ва ҳунармандчилик маркази”
Download 0.98 Mb. Pdf ko'rish
|
sharxnoma
|
Абдужабборова Шахрибону “НУРИДДИНОВ AБРОРХОННИНГ УЙИ ВА ҲУНАРМАНДЧИЛИК МАРКАЗИ” 9 Ёдгорликнинг хозирги ташқи ва ички қиёфаларининг, ҳамда техник холатларининг баёни Ташқи девор билан ҳовли ўралган бўлиб, унинг тақсимланиши бир ёки иккита асосий хоналардан иборат бўлиб, ёпиқ яшаш ҳудудларидир. Ҳовли бўйлаб алоҳида яшаш хоналарини бирлаштирувчи очиқ айвонлар ва турар- жой хоналари жойлашган. Ҳовли ҳудуди тўлиқ ободонлаштирилган, баланд токзорлар билан қопланилади. Бу оила ҳатто об-ҳаво шароитида, кеч баҳор ва кузнинг бошида иссиқ мавсумда очиқ ҳавода бўлиши мумкин бўлади. Aйваннинг ярим очиқ, сояли майдони, одатда жанубий румбага қараган бўлиб, ёзда турар-жой компатининг тўғридан-тўғри инсоляциясини олдини олади ва қишда, кундузи, туз даражаси паст бўлганда, уни ўтказишга имкон беради. Шу билан бирга, айван қишда фақат маиший еҳтиёжлар учун мос бўлган соф ёзги хона бўлиб қолади. Шуни таъкидлаш мумкинки, қишда айвонлар, қоида тариқасида, жанубга, жануби-шарқга, шарқ ва жануби- ғарбий томонга йўналтирилади ва иссиқлик, ёруғликдан унумли фойдаланилади. Хива турар жойида аниқ меридионал ўқи бор, дарёнинг ўнг томонининг қарама-қарши томонида иккита ейвон ўрнатилган. Улар баъзан ёпилиб, сет- айвон улуғ-айвонга қараган баланд, тор ёруғлик бўшлиғини қолдирадилар. Улуғ-айвон баъзан шамол тутувчидир. Улуғ-айвоннинг орқасида баланд хона бор. Бир қаторли рамканинг деворлари бўшлиқлардан маҳрум бўлиб, улар лой ва тахта билан шувалган. Хоналардаги очиқ ўчоқлар декорни ноўрин қилиб қўйган, шунинг учун уйнинг безаги фақат унинг ёғочдан ўйилган ешиклари ва чиройли нақшли балустрадели нозик устунлардир. Қалин лой деворлар билан ўралган Хаули қишлоқ уйлари тўртбурчаклар шаклида аниқ ёзилган бўлиб, унинг тор томонида дарвозалар кесилган. Фасад бўйлаб характерли думалоқ миноралар биноларга миниатюра қалъалари кўринишини беради. Олд фасад лойдан ўйилган нақшлар билан безатилган. ёзги қисм билан тўлдирилади. Фарғона 17-аср охирида Бухородан ажралиб чиқди. Мин сулоласи ҳукмдорлари даврида 19-аср бошларида босиб олинган Қўқон хонлиги ташкил топди. Тошкент, Туркистон, Йетисувнинг бир қисми ва Сирдарё бўйидаги йерлар. Қўқон хонлиги тарихи ички тартибсизликлар, ғарбий ва шарқий қўшнилар – Бухоро ва Қашқар қабилалари билан Абдужабборова Шахрибону “НУРИДДИНОВ AБРОРХОННИНГ УЙИ ВА ҲУНАРМАНДЧИЛИК МАРКАЗИ” 10 тўқнашувларга бой. Фаргапда бир қанча қадимий шаҳарлар бор. катта қурилиш маданиятига ега бўлиш; ва бу йерда дастлабки ёдгорликлар кам бўлса-да, 17—19-асрларга оид бинолар. кўпинча уларнинг хусусиятларини такрорлайди. Намангандаги Хўжамна Кабра мақбарасида ески услублар акс- садоси яққол намоён бўлади. ХВИИ асрнинг 50-йилларида қурилган. ёдгорлик маҳорати ва диди юксаклигидан далолат беради. Aммо унинг меъморчилиги тақлид қилади: 11-12-асрлар меъморчилиги фасад учун манба бўлиб хизмат қилган. ўйилган теракота билан Сафид-Буланддаги мақбаранинг ички қисми интерйер учун тасвир сифатида олинган. Хўжамна Кабра мақбараси пишиқ ғиштдан гречка билан қурилган. Гумбаз билан қопланган ёдгорлик квадрат хонали оддий режага ва ён гулдасталар билан ажойиб нисбатларга ега фасад порталига ега. Бу бутун фасад, шу жумладан гулдаст, ўйилган теракота плиталари билан қопланган. Порталнинг нозик ва жуда чуқур арки 11—11- асрлар ёдгорликларида бўлгани каби, пойдевори ва боши ўйилган устунларга таянган. Фасаднинг айрим деталлари гулдастнинг асослари ва камарларидир. Штампланган кошинлар нақшида Қирғизистоннинг кўчманчи ҳудудлари безакларига қаратилган нақшлар мавжуд. Ялтироқ оҳангда ноодатий – тўқ яшил (ёзув белбоғлари, устунлар) ва сабзи-қизил (капитал), қизил ва яшил ғиштлар арча архивида навбатма-навбат туради. Сталактитлари гумбазга параллел равишда қаторлар бўлиб жойлаштирилган чуқур камар гумбазининг ўзига хос дизайни, ички кўриниши умумий маънода Шоҳ-Фозил мақбараси тафсилотларини кўчиради: гумбазнинг ғзорлар билан учлик фасалларга бўлиниши. . акциялари, тромпс ўртасида ўйилган панеллар. Бу ерда ярим доира шаклида бўлиб, ганч сталактитларининг бўялган юлдузлари билан тугайди. Гумбазнинг безаклари қизил, қора ва қизил рангдаги стукко мозаика техникасидан фойдаланган ҳолда қилинган. Ганчда ўйилган кенг фриз девор бўйлаб тромплар билан ўралган бўлиб, бу йерда айлана релйефли ёзув безак билан уйғунлашган. Деворларнинг пастки қисмлари қандай бўлганини айтиш қийин, таъмирдан кейин улар силлиқ ва ёғли бўёқ билан бўялган. Бинонинг ташқи устки ҳажмида юлдузсимон барабан устидаги гумбазли вилкалар мавжуд бўлиб, у меъморчиликнинг илк ёдгорликларини ҳам еслатади (масалан, Манас мақбараси). Турар-жой ва ҳунармандчилик маркази устунли конструксиядан фойдаланилган бўлиб, асосий деворлар 400х400 , ёрдамчи деворлар бўлса 200мм қалинликда бўлади. Лойиҳа ишимиз мослаштириш бўлганлиги сабабли бинонинг мавжуд қисмига тегилмасдан, қўшимча тарзда қилинган лойиҳа ишида махсус режалаштирилган конструксиядан фойдаланилади. Aввалги давр томлари ясси томлар деб аталган ва буни Абдужабборова Шахрибону “НУРИДДИНОВ AБРОРХОННИНГ УЙИ ВА ҲУНАРМАНДЧИЛИК МАРКАЗИ” 11 коринишини сақлаб қолган ҳолда, замонавий конструксиядан фойланалиб том қисми ёпилади. Download 0.98 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|