Nurullayeva gulshan sunnatullayevna bitiruv malakaviy

AL-LAFF V-AN-NASHR san‘ati. Bu ma‘naviy san‘at an‘anaviy ―yig‗ish va 
yoyish‖ san‘ati hisoblanadi. Lug‗atda laff so‗zi ―turmoq‖, nashr so‗zi ―yoymoq‖ 
ma‘nosini anglatadi. Muallif izohi: ―Bu san‘at aningtek bo‗lurkim, she‘r ichinda 
norasolar zikir qilurlar, yana aning muqobalasinda norasolar keltururlarkim, ul 
norasolarga mushobih va munosib bo‗lg‗ay. Bu taqi ikki nav‘ bo‗lur: laff va nashri 
murattab va laffi nashri mushavvash. Laff va nashri murattab budur: 
Zulf-u yuzung firoqida shom-u sahar erur, 
Bu oh bodpoyi falak birla haminon‖
52
. 
Bu aningtek bo‗lurkim, tartib birla keltururlar, netokkim zulf birla yuzni zikr qildi, 
zulfning muqobalasinda shom kelturdi, yuzning muqobalasinda sahar kelturdi. 
50
Adizova I. Uvaysiy ijodida janrlar takomili. – Toshkent: Muharrir, 2011. – B. 12 
51
Shayx Ahmad ibn Xudoydod Taroziy. Funun ul-balog‘a. – Toshkent: Xazina, 1996. – B. 126 
52
O‘sha asar, 133-bet. 

---

30 
Misoli digar budur:
Qomat-u zulf-u ko‗zungdin muttasil, 
Nargis-u sabza, binafsha munfail‖
53
. 
Laff va nashri mushavvash: ―Mushavvash ulkim, tartibi rioyat qilmasalar netokkim 
yuqorig‗i baytta ―nargis‖ko‗zung mushobihidur, qomatning muqobalasida kelibtur 
va ―sarv‖ zulf muqobalasinda kelibtur. Va ―binafsha‖ ko‗z muqobalasinda. 
Agarchi bu tariqa ham san‘attur, faammo murattabning poyasi mundun balandtur. 
Misoli digar. Salmon aytur: 
Zi savdoyi ruxu zulfash g‗ame doram shabo ro‗ze, 
Maro subhi visoli u namegardad shabi ro‗ze‖
54
.
Baytni tarjima qilishga harakat qildik: Yuz-u sochining savdosidan kecha-yu 
kunduz g‗amdamen, Uning visolining tongi menga kecha-yu kunduz yetib 
kelmaydi. 1-misrada yuz va soch so‗zlari keltirilgan. Bilamizki, mumtoz 
she`riyatda yuzning yorug‗ligi kunduzga, sochning qoraligi esa kechaga 
qiyoslanadi. 2-misrada kecha va kunduz so‗zlari ketma-ket qo‗llangan. Baytda yuz 
va soch kecha va kunduzga to‗g‗ri kelmoqda. Bu moslik esa laff va nashrning 
teskari ko‗rinishidir. Taroziy talqinidagi laff va nashrning ikkinchi nav‘i boshqa 
risolalarda deyarli uchramaydi. Shuningdek, ―Badoe‘u-s-sanoe‘‖ asarida ham bu 
san‘atning faqat odatdagi turi haqida ma‘lumot berilgan xolos.