Nutq deb yuritiladi. Lison va nutqning majmui

fonetik, leksik, morfologik, sintaktik paradigmalar farqlanadi.
Aytilganidek, fonemalar tizimi va ularning ichki bo‘linishlari fonologik paradigmalar deyiladi. Fonologik paradigmalarning xususiyatlari, uni tashkil etuvchi birliklarning paradigmatik munosabatlari xususida «Fonetika-fonologiya» bo‘limida bahs yuritiladi.
Semantik-grammatik umumiylikka ega bo‘lgan leksik birliklar lug‘aviy paradigmani tashkil etadi. Sinonimik, partonimik, giponimik, iyerarxionimik, graduonimik, funktsionimik qatorlarga birlashgan leksemalar tizimi, alohida lug‘aviy guruhlar, lug‘aviy-mavzuviy to‘da, so‘z turkumlari ham yirik (makro) paradigmalarni tashkil etadi. Leksik paradigma va ularda amal qiluvchi paradigmatik munosabatlar haqida «Leksikologiya-semasiologiya» bo‘limida bahs yuritiladi.
Morfologik kategoriyalar (morfologik shakllar tizimi) morfologik paradigmalardir. Morfologik shakllarning paradigmatik munosabatlari haqida tilshunoslikning «Morfologiya-morfemika» bo‘limida batafsil to‘xtalinadi.
Sintaktik qoliplar tizimi sintaktik paradigmani tashkil etadi. Sintaktik paradigma ikkiga - gap paradigmasi va so‘z birikmasi paradigmasiga bo‘linadi. Gap paradigmasining o‘zi ikki - sodda gap qoliplari va qo‘shimcha gap qoliplari kabi ichki (mikro) paradigmalarga bo‘linadi. Bu bilan «Sintaksis» bo‘limida tanishasiz.