О е. X o ‘j a n a z a r o V, М. M ir s o V u r o V, Т. N o r b o b o y e V a ekologiya va barqaror taraqqiyot ta’limi

organizmlar, ya’ni Yer qobig‘idagi mavjudotiar tizimi biosfera 
deb ataladi. Bugungi kunga kelib, biosfera o‘z o‘mini noosfera 
(aql-zakovat) bosqichiga bo‘shatib berdi. Noosfera deganda, inson 
mehnati va ilmiy faoliyati ta’sirida o ‘zgargan va uning yashashi 
uchun qulay bo‘lgan biosfera sharoitlari tushuniladi.
Atrof-muhitga zamonaviy fan va texnika taraqqiyotining 
ta’siri natijasida ekologiya tushunchasi o ‘ta kengayib ketdi. Fanga 
“inson ekologiyasi” degan atama ham kirib keldi. Insonning 
tashqi muhitga munosabati boshqa tirik organizmlardan tubdan 
farq qiladi.
Inson ekologiyasi yangi fan sifatida 1921 - yilda amerikalik 
olimlar Park va Boijeslar tomonidan kiritildi. Dastlab, inson 
ekologiyasi tibbiy sohaning boiim i sifatida qaralib, keyinchalik
- 1 0 -

---

EKOLOGIYA
uning ijtimoiy, texnik, me’moriy, iqtisodiy va huquqiy tomonlari 
ham o‘rganildi. Inson ekologiyasi insonning atrof-muhitga va, 
aksincha, 
muhitning 
insonga 
ta’sirini 
o‘rganadi. 
Inson 
ekologiyasini o‘rganish natijasida ijtimoiy ekologiya vujudga 
keldi. Unga birinchi bo‘lib, ingliz olimi Raderik Mak Kenzil ta’rif 
bergan. Ijtimoiy ekologiya ijtimoiy fanlardan biri hisoblanib, uning 
predmeti inson bilan uning atrof-muhit o‘rtasidagi xususiy 
bog‘lanishlarini o‘rganishdan iborat.
“Ekologiya” fanini o‘rganishning quyidagi usullari bor:
1. Tizimli yondoshish - ekologik munosabatlami muayyan 
ekologik obyektlarda uzviy bog4langanligini inobatga olgan tarzda 
turli guruhdagi tadqiqot usullarini ma’lum bir ketma-ketlikda olib