O. S. Rayimjonova M. G. Tillaboyev sh. U. Ergashev

X axborot signallarini uzatishga qodir , 
faqat bitta yo'nalishda - kirishdan chiqishgacha. Biroq, axborot signallarini 
ikkala yo'nalishda ham uzata oladigan multipleksorlar mavjud . Bunday 
multipleksorlar ikki tomonlama deyiladi. Ikki tomonlama multipleksorlar nafaqat 
raqamli, balki analog signallarni ham uzatishga qodir. Adabiyotda bunday 
multipleksorlar ko'pincha multipleksor selektorlari ( Data Selector-Multi plexer ) 
deb ataladi. 
3.4.6- rasm.
Umumlashtirilgan multipleksor sxemasi. 
Strob kirish E bo'lgan multipleksatorlar signal uzatish funktsiyalarini bajaradi x, 
- \u003e -y faqat strobe E qabul qilinganda Uchta chiqish holatiga ega bo'lgan 
multiplekserlar kaskadli bo'lishi mumkin . 
Multiplekserning kommutatsiya imkoniyatlarini ko'rsatish uchun siz shartli 
yozuvdan foydalanishingiz mumkin ( n - ^ 1), bu erda n - kirishlar soni. Demak, 
masalan, (1- 
> 1) 
funksiyali multipleksor bitta kalitli, multipleksor esa (4-*1) to‘rtta 
kirish va bitta chiqishga ega. 

---

119 
n va manzilli kirishlar soni m nisbatiga qarab multipleksorlar toʻliq va toʻliq 
boʻlmaganga boʻlinadi. Agar n = 2 " sharti bajarilsa, multipleksor to'liq bo'ladi. 
Agar bu shart bajarilmasa, ya'ni n< 2" 
1 bo'lsa 
, multipleksor to'liq bo'lmagan bo'ladi. 
Multiplekserlar (2-1) n=2 va m=, (4-1) bilan u=4 va m=2, (8-*!) bilan u=8 va m=3 
va (16 -*1) bilan u=16 va m=4. Tugallanmagan multipleksorlar uchun kirish satrlari 
soni har qanday bo'lishi mumkin, lekin, albatta, 2" dan oshmasligi kerak. 
Misol tariqasida kirish va chiqish holati jadvalda keltirilgan multipleksorning 
(4-» 1) ishini ko'rib chiqamiz. 16.1. Ushbu multipleksorning holatlar jadvalidan 
foydalanib, uning chiqish funktsiyasi uchun ifodani olamiz 
Umuman olganda, multipleksorning chiqish funktsiyasi (u—*!) sifatida 
ifodalanishi mumkin 
Bu erda K, mipiterm ( K, = 0 yoki 1) deb ataladi va X signaliga mos keladigan 
manzil satrlaridagi signallarning mantiqiy mahsulotiga teng. 
Kirish satrlari sonini kengaytirish uchun multiplekser kaskadlaridan foydalanish 
mumkin. Shaklda. 16.2-rasmda multipleksorlarning piramidal kaskadlanishi 
ko'rsatilgan . 
to'rtta manzil satri bilan boshqariladigan (16-I) tipdagi ikki bosqichli 
multipleksor ko'rsatilgan . MUXO...MUX3 multipleksorlarining birinchi guruhi A o 
va A manzil signallarining eng kam ahamiyatli bitlari bilan boshqariladi. 
MUX4 chiqish multipleksorlari A-^ va Ay manzil signallarining yuqori bitlari 
bilan boshqariladi . Multipleksorlarning bunday kaskadlanishi chiqish signallarining 
kechikishini deyarli ikki baravar oshiradi. 
To'rt kirishli multipleksorni amalga oshirish tenglama (3.4.1) bo'yicha yoki 
umuman (16.2) tenglama bo'yicha amalga oshirilishi mumkin . Masalan, ikki kirishli 
multipleksor uchun tenglama yozish mumkin 
Y= Xo-Ao+X ^ -Ao , 
Shaklda ko'rsatilganidek, ikki kirishli VA va OR elementlarida amalga oshiriladi 
. 16.3 a. 
3.4.1-jadval 
Multiplekser holati (4--1) 

---

120 
A 
, 
A, 
da 
0 
O 
^0 
0 
1 
^ 
1 
O 
hg 
1 
1 
x, 
To'rt kirishli multipleksor ham xuddi shunday amalga oshiriladi , lekin u to'rtta 
uchta kirishli VA elementi va bitta to'rt kirishli OR elementini talab qiladi.inverter 
Ko'p sonli kirishli multipleksorlarni qurish uchun to'rtdan ortiq kirishga ega VA va 
OR elementlari kerak bo'lgani uchun, u ularni kaskadlash orqali amalga oshirish 
osonroq 
Multipleksorlarning integral sxemalarini quyidagi xususiyatlariga ko'ra 
guruhlarga bo'lish mumkin 
• 2-, 4-, 8- va 16-kirishlar soni boʻyicha, 
• bitta korpusdagi multipleksorlar soni bo'yicha (bitlar soni ), 
strobli kirish E mavjudligi bilan , 
3.4.7-rasm. Multipleksorlarning integral sxemasi. 
2 Chiqish funktsiyasini (16-*1) amalga oshirish uchun multipleksorlarning 
piramidal kaskadlari (4 -*1). 

---

121