O xoshimov, S. Saidaxmedov

ELEKTR YURITMALARNI ISHGA TUSHIRISH VA TORMOZLASH VAQTI

Yuqorida ko‘rib chiqilgan elektr yuritmaning harakat teng- lamasi o‘tkinchi jarayonlaming o‘tish vaqtini belgilaydi. Ish
agregatini ishga tushirish va uni to‘xtatish jarayonlari ishlab chiqarish siklining ajralmas qismidir. Bu jarayonlarga to‘g‘ri keladigan vaqtning davomiyligini bilish kerak. Chunki bu vaqtda agregat foydali ish bajarmaydi. Ishga tushirish va tormozlash uchastkalarini qisqartirib, ish unumdorligini oshirish mumkin.
Ko‘pgina ish agregatlarida J — const bo‘ladi. Bu shartni qabul qilib quyidagini yozish mumkin
dt -- I _{M - M}
bu yerdan
(6.29)

Ushbu (6.29) ifodani integrallash dvigatel momenti va qarshilik momenti tezlikni ma’lum bo‘lgan funksiyasi, ya’ni Mz -f(‹:n) va M -f{i:n) bo‘lganda amalga oshirilishi mumkin. Foydalanilayotgan asosiy dvigatellar uchun momentning tezlikka bog‘liqligi, tezlikning chiziqli funksiyasidir. Statik (qarshilik) momentining qiymati ko‘pincha o‘zgarmas yoki tezlikka chiziqli bog‘liq holda ko‘riladi. Shuning uchun (6.29) ifodani integrallash qiyinchilik tug‘dirmaydi.

Lekin boshlanishida xususiy oddiy hollarni ko‘rib chiqamiz. Ko‘pincha ishga tushirishda dvigatel momenti o‘zgarmas saqlab turiladi. Bu reostat seksiyalarini ketma-ket chiqarish bilan (6.6- rasm) yoki yopiq tizimlarda tokni chegaralovchi teskari bog‘lanishlar kiritish yo‘li bilan amalga oshiriladi.
Odatda, dvigatel momentining o‘rtacha qiymati nominal qiy- matdan ortib ketadi va ^M_{d —} M„ deb qabul qilinishi mumkin, bu yerda: kg > 1. Bir necha mexanizmlar uchun statik moment asosan ishqalanish bilan aniqlanadi va uni ham o‘zgarmas deb qabul qilish mumkin. ^M_{d —} const va My — const bo‘lganda tezlatish vaqti quyidagicha aniqlanadi:
(6.30)

Bu ifoda m — dvigatelning turg‘un holatda Mz — M bo‘1- gandagi tezligi qiymatiga to‘g‘ri keladi.

Salt ishlash rejimi uchun ifoda yanada soddalashadi:
(6.31)

Olingan ifodadan shu narsa ma’lum bo‘ladiki, dvigatelning berilgan quvvatida tezlatish vaqti elektromexanik qurilmaning ay- lanayotgan qismlaridagi kinetik energiya zaxirasiga proporsional bo‘ladi.

Shunga o‘xshash ifodani dvigatel to‘xtash vaqti uchun hann aniqlash mumkin. Ularda dvigatel momenti manfiy ishoraga ega bo‘ladi:

de —— J ⁹
Faqat ishqalanish hisobiga to‘xtatilganda:
(6.32)

Endi dvigatel momenti va dinamik moment chiziqli o‘zgargan holatidagi qonuniyatni, ya’ni murakkabroq holatni ko‘rib chiqamiz:
_din a - b‹:ri. (6.33)
U holda o‘tkinchi jarayon vaqtini aniqlaydigan ifoda quyidagi ko‘rinishni oladi:
@ a—f‹n _(6.34)
bu yerda: mt va mz — tezlikning dinamik momentlari ^Md!! va
^M_{d !›} ga mos keladigan boshlang‘ich qiymatlari.
Chiziqli ravishda o‘zgaradigan moment uchun

bu yerdan:




^{on2"’i:find} din1 " dn2

(6.35)

(6.35) ifodaga mos ravishda quyidagini olamiz:
M
(6.34) ifodani berilgan my m› tezlikning o‘zgarishi oralig‘ida integrallaymiz:

^de› —— ‘—$ ı n
Yuqorida a va b lar uchun aniqlangan ifodalarni o‘rniga qo‘yib, quyidagi ifodaga ega bo‘lamiz:
In
v ’ ⁿ² (6.36)
Ko‘rilayotgan rejimga (ishga tushirish, tormozlash, tezlikni o‘zgartirish) bog‘liq ravishda (6.36) formulaga moment va tezliklar uchun turli boshlang‘ich shartlarni kiritish kerak bo‘ladi.
Olingan ifodada dinamik momentning chiziqli qonuniyat bi- lan o‘zgarishidagi tezlatish davomiyligini (o‘tkinchi jarayon vaq- tint) aniqlashda foydalaniladi. Bundan tashqari murakkab hollarda berilgan egri chiziqli bog‘lanishni ayrim to‘g‘ri bo‘1aklarga bo‘lib, har biri uchun jarayon davomiyligini (vaqtini) ayrim to‘g‘ri chiziqli uchastkalarning yig‘indisi sifatida aniqlash ham mumkin.

5.