O yakubjonov, S. Tursunov, J. Muqimov

Birinchi guruhga kiradigan g‘alla o‘simliklari bargining 
tilchasi va quloqchasining tuzilishi
Farq
qila-
digan
belgisi
Bug‘doy
Javdar
Arpa
Suli
Tilchasi
Kalta
Kalta
Kalta
Juda 
rivojlan- 
gan, cheti 
tishchali 
boim aydi
Quloq-
chasi
Mayda,
aniq ifo-
dalangan,
ko'pincha
kiprikcha-
lari
b o ‘ladi
Mayda, 
kiprikcha- 
lari bo‘l- 
maydi, 
barvaqt 
qurib qo- 
ladi yoki 
tushib 
ketadi
Juda yi- 
rik, kiprik- 
chalari bo‘l- 
maydi, ko‘- 
pincha bir- 
birining 
tagiga uch- 
ma-uch kirib 
turadi
G ‘alla o ‘simliklarini to ‘pguliga qarab bir-biridan ajratish qiyin emas. 
U larning t o ‘pguli boshoq (b u g ‘doy, arp a, jav d a rd a), r o ‘vak (suli, 
oqjo‘xori, tariq, sholida) k o ‘rinishida b o ‘ladi. M akkajo‘xorining ikkita 
to ‘pguli bo 'lad i - onalik gullari so ‘ta holida to ‘plangan b o ‘lsa, otalik 
gullari ro ‘vak holida to ‘planadi.
H ar bir g‘alla o ‘simligi to ‘pgulining o ‘ziga xos belgilarini aniqlash 
uchun boshoq bilan ro ‘vakning tuzilishini bilish kerak. Boshoq o ‘zak va 
boshoqchalardan tashkil topgan (4-rasm).
B o sh o q o ‘zagi p o y a n in g d a v o m i b o ‘lib , a lo h id a -a lo h id a
b o ‘g‘imchalardan iborat, bu b o ‘g‘imchalar to ‘g‘ri, bukilgan, tuksiz yoki 
tuk bilan qoplangan b o ‘lishi mumkin. Boshoq o ‘zagining enli tom oni 
yuz tomoni, qovurg‘ali tomoni deb ataladi. Shu belgisiga qarab uning 
yuz 
tom oni bilan yon tomonini ajratish oson.

---

4-rasm. Bug'doy boshog‘i va boshoq 
o ‘zagining ko‘rinishi.
/ -
old tom onidan; 2- yo n tom onidan 
ко ‘rinishi
0 ‘zakdagi har bir b o ‘g‘imchaning 
turtib chiqqan joylari (qalin tortgan ustki 
qismi)dagi boshoqchalar bug‘doy bilan 
ja v d a rd a b itta d a n , a rp a d a uchtadan 
b o ‘ladi. Boshoqcha ikkita boshoqcha 
q ip ig ‘id an ib o ra t b o ‘lib, b u larn in g
orasida bitta yoki bir nechta gul mavjud.
B o sh o qch a q ip ig ‘i h a r xil: qiyiqcha 
(b u g ‘doy, ja v d a rd a ) yoki 
to rg in a
chiziq sim on (a rp a d a ) k o ‘rin ish d a
bo ‘ladi. Bug‘doy bilan javdar boshoqcha 
qipig ining orqasida qirra hosil bo'ladi.
Bu q irra tish ch a b ila n tu g a lla n a d i 
(b u g ‘doyda). G ‘alla o ‘sim liklarining
turlari va navlarini bir-biridan farq qilishda qirra bilan tishcha muhim 
sistematik belgi hisoblanadi.
G ‘alla o ‘simliklarining ro ‘vagi tuzilishiga k o‘ra boshoqdan farq qiladi. 
R o ‘vak o‘zak yoki o‘q, shoxlar va boshoqchalardan tashkil topgan (5-rasm).
R o ‘vak o ‘qi poyaning davom i b o ‘lib, un d a b o ‘g ‘im va b o ‘g ‘im 
oraliqlari bor. R o ‘vak o ‘qining h ar bir bo ‘g‘imidan odatda kichik doira 
shaklida yon shoxlar chiqadi. Bu shoxlar, o ‘z navbatida birinchi, ikkinchi 
va h ok azo shoxlar hosil qilishi m um kin. Shoxlarning uchida xuddi 
boshoqdagi kabi tuzilgan boshoq ch alar b o ia d i. R o ‘vak o ‘qining va 
shoxlarining uzunligi har xil b o iish i mumkin, yon shoxlarining soni bilan 
yo‘nalishi ham o ‘zgarib turadi. A na shularning hammasi ro ‘vak g‘alla 
o ‘sim liklarin in g tu ri, xili va n a v la rid a r o ‘vak n in g tuzilishi h a r xil 
b o ‘lishiga olib keladi.
G ‘alla ekinlari boshoqlarining tuzilishi 6-rasmda keltirilgan.
Birinchi guruhga kiradigan g ‘alla o ‘simliklarini keltirilgan belgilari 
asosida to ‘pguliga qarab aniqlash mumkin.