O yakubjonov, S. Tursunov, J. Muqimov

21-jadval
Turli ekinlar urug‘laridan olinadigan naraunalar uchun urug‘ 
to‘plami va nazorat birliklar
Ekinlar
To'plam  
umumiy 
og‘irligi 
(nazorat 
birlik), t
Namunaning o ‘rtacha og'irligi
tozaligi, unuv­
chanligi va 
boshqalar uchun, g
namligi, zararkunan- 
dalar bilan zararlan- 
ganlik darajasi, ml/g
Bug‘doy, javdar,
60
1000
500
arpa, suli
M akkajo‘xori
40
1000
500
Tariq, zig‘ir,
10
500
250
nasha, sebarga,
qashqarbeda,
beda, sudan o ‘ti
32-rasm. Dondan namuna olish asboblari: 
1-vagondan noksimon u ru g
' olgich; 2-qopdan urug ‘ olgich; 
3-naysimon urug' olgich; 4-maxsus cho ‘mich

---

Avtomashina va vagonlardan namunalar noksimon shchup bilan beshta 
har xil joydan va uchta chuqurlikdan, jami 15 taga yetkazib olinadi.
Omborlarda noksimon shchup bilan besh joydan: burchaklardan, 
o ‘rtadan va 3 ta chuqurlikdan, ya’ni yuzadan, 10 sm chuqurlikdan, 
o'rtasidan va poldan 10 sm balandlikdan, jami 15 taga yetkazib olinadi.
N azorat birlikdan ortiq bo‘lmaydigan urug‘ to ‘plami saqlanayotgan 
bo‘lsa, bir nechta omborning har qaysisidan 15 tadan nam una olish 
kerak. H ar qaysi nazorat birlikdan olingan namuna birga qo‘shiladi va 
shu tariqa asosiy namuna hosil qilinadi.
Namunalami birga qo‘shishdan aw al ularning har biri alohida qog‘oz 
yoki faner taxtalarga to ‘kilib, ko‘rib chiqiladi. Namunalar iflosligi, rangi, 
hidi, namligi yoki boshqa belgilari bilan bir-biridan katta farq qilsa, 
ular birga qo ‘shilmasdan, to ‘plam ikkita yoki undan ko‘p nazorat 
birliklarga ajratiladi. Shularning har biridan asosiy namuna tuziladi.
Asosiy namunadan tahlil uchun о ‘rtacha namuna ajratiladi. 0 ‘rtacha 
namuna ikkita olinadi. Birinchisi urug‘ning tozaligi, unuvchanligini, 1000 
donasining vazni va boshqa sifatlarini aniqlash uchun ishlatiladi. 
Ikkinchisi u ru g ‘ning namligi va zarark u n an dalar bilan nechog‘lik 
zararlanganligini aniqlash uchun ishlatiladi.
Tahlil uchun olinadigan o ‘rtacha namuna har xil og‘irlikda bo‘ladi. 
K o‘p g ‘alla o ‘simliklari uchun olinadigan о ‘rtacha namunaning og‘irligi 
1000 g ga teng bo‘lsa, o ‘tlar uchun 100-500 g ga teng bo‘ladi.
Asosiy nam unadan o ‘rtach a nam una quyidagi ta rtib d a olinadi. 
Asosiy nam una urug‘lari stolga (faner, karton taxta ustiga) to ‘kilib, 
yaxshilab aralashtiriladi. So‘ngra u ru g ia r chizg‘ich bilan tekislanib, 
ju d a yirik u ru g ii ekinlar (eryong‘oq, burchoq, n o ‘xat va boshqalar 
uchun) u ru g ‘i qalinligi 5 sm gacha keladigan k v ad rat va qolgan 
k o ‘pchilik ekinlarning qalinligi к о ‘pi bilan 1,5 sm keladigan kvadrat 
ko‘rinishida yoyib qo‘yiladi.
Hosil bo‘lgan urug‘ kvadrati chizg‘ich bilan butsimon qilib kesib, 
to ‘rtta uchburchakka b o iin a d i. Q aram a-qarshi tom ondagi ikkita 
uchburchakdagi urug‘ olib tashlanadi. Qolgan ikkita uchburchakdagisi 
esa bir-biriga qo‘shilib, yaxshilab aralashtiriladi, yana tekislanib, to ‘rtta 
uchburchakka boiinadi. Qolgan u ru g ia r ikkita о ‘rtacha namuna tuzish 
uchun yetarli miqdorga kelguncha shu tariqa boiinaveradi. Ana shundan 
keyingi hosil b o ig an kvadratning ikkita qarama-qarshi tomonida 
joylashgan uchburchakdagi u ru g ia r bitta о ‘rtacha namuna tuzish uchun,

---

qolgan u r u g ia r ikkinchi o ‘rtach a nam una tuzish uchun bir-biriga 
aralashtiriladi.
U ru g ia rn ih g tozaligi va unuvchanligini aniqlashga m o ijallangan 
birinchi o'rtacha namuna mato xaltachaga solinadi. Ichiga xo‘jalik, ekin, 
navning nomi, hosil olingan yil, urug‘ to ‘plamining tartib raqami va 
ogirligi yozilgan yorliq solib uchlari so‘rg‘ichlab qo‘yiladi.
U rug‘ning namligini aniqlash uchun m oijallangan ikkinchi namuna 
toza shishaga solinib, og‘zi tiqin bilan mahkam berkitiladi va ustiga 
surgich, parafin quyiladi. Birinchi namunaga qanday yorliq solingan 
b o isa , shishaga ham xuddi shunday yorliq yopishtirib qo‘yiladi.
Agar u rug iarn in g kasalliklar bilan kasallanganligi tekshiriladigan 
b o isa , ogirligi 200 g keladigan uchinchi namuna olinib, pishiqqog‘oz 
xaltaga solinadi. Ustiga yuqorida aytilgan m a’lumotlar yozib qo‘yiladi.
0 ‘rtacha namuna ajratib olingandan keyin o ‘rtacha namuna solingan 
xaltachaga yoki idishga urug‘ haqidagi m a’lumotlar yozilgan birinchi 
shakldagi quyidagi yorliqni yopishtirib qo‘yamiz.