O 'z b e k is t o n r e s p u r L ik a s L o L iy va o 'r t a m a X s u s t a 'l I m V a z ir L ig I

A so siy p ed a g o g ik tu sh u n c h a la r
P e d a g o g ik ad a "ta rb iy a ” s o 'z i tu rli m a ’n o d a ishlatiladi. C hu n o n ch i, tarb iy a 
k en g m a ’noda, ijtim oiy ho d isa sifatid a q o ‘llan ilg an d a ja m iy a tn in g barch a tarb iy av iy
v o sitalarin i: 
o ilan i, 
m ak tab g ach a 
tarb iy a 
m u assasalarin i, 
o ‘q u v tarb iy a 
m u assasalarin i, m eh n at ja m o a la ri, ax b o ro t m an b alarin in g tarb iy a y o ‘n a lish id a olib 
b o rad ig an h arak atlarin i o 'z ichiga oladi. B u tarb iy a v o sitalari o ‘sib kelay o tg an yosh 
a v lo d n in g har to m o n la m a kam ol to p ish ig a x izm at qiladi.
6

---

P ed ag o g ik adabiyotlarda va am aliyotda “tarb iy a’' s o 'z i aniq. tor y o ’nalishni 
belgilash u ch u n ham ishlatiladi. X uddi shu m a ’noda tarbiyachi rahbarligida aniq 
m aq sad g a q aratilg an jaray o n tushuniladi.
O 'q itish  — 
0
‘qituvchi va o 'q u v c h in in g birgalikdagi faoliyati va bu ja ra y o n d a
b olalarning m a ’lum ot olishi, o 'q u v k o 'n ik m a va m alakasini egallashi, tarbiyalanib, 
rivojlanib b orishi nazarda tutiiadi.
M a 'lu m o t — bunda nafaqat o 'q itish , balki m ustaqil bilim olish, om m aviy 
ax b o ro tlar ta ’sirida b o 'lish bilan birga, insonning ilm iy tizim ni egallashi. ilm iy 
d unyo q arash in i shakllantirishi k o 'z d a tutiiadi.
Inson ka m o lo ti — bu insonning keng m a 'n o d a ichki va tashqi om illar ta 's irid a
shakllanish ja ray o n id ir. Bu ja ray o n d a tarbiyaning m uhim aham iyat kasb etishi 
ta ’kidlanadi.
In so n n in g sh akllanishi -  bu insonning h ay o t y o 'li davom ida rivojlanishining 
o 'z ig a xos shakli b o 'lib , m axsus olib boriladigan tarbiyaviy ta ’sir natijasi 
hisoblanadi.
P ed agogik a fan in in g tu zilish i va u n in g boshqa fan lar bilan b o g ’liq ligi
Fan v a lex n ik an in g tez s u r’atlar bilan rivojlanishi. turli y o 'n a lish la rd a bilim
h ajm ining o 's ib borishi fanning tabaqalanib, turli tarm oqlarga b o 'lin ish ig a sabab 
b o 'lm o q d a . Y aqin o 'tm ish d a l'alsafadan ajralib chiqqan p edagogika fanida ham
k o 'p g in a tarm o q larg a b o 'lin ish jaray o n i k o 'z g a vaqqol tashlanadi. A yrim tarm o q lar 
esa m ustaqil fan sifatida shakllanadi.
M asalan, m aktab pedagogikasi, m ak tab g ach a tarb iy a pedagogikasi. A yrim lari 
esa fan sifatid a endi shakllanib kelm oqda. K attalar pedagogikasi. oliy m aktab 
p ed ag o g ik asi shular ju m lasid an d ir. H ozirgi zam on pedagogikasi k o 'p tarm oqli fan 
b o 'lib , avvalo tarbiya ijtim oiy hodisa ekanligi jih a tid a n pedagogika tarixi bilan 
b o g 'lan ad i.
P edag o g ik an in g k o 'z i ojiz, aqli zaif. q u lo g 'i kar jism o n iy k am ch ilik larg a ega 
b o 'lg an bolalarni tarbiyalash va ularni h ay o tg a tayyorlash bilan sh u g 'u lla n a d ig a n
yana 
bir 
ta rm o g 'i 
m axsus 
pedagogika 
(surdopedagogika. 
tiflopedagogika,
7

---

o lig o fren o p e d ag o g ik a) d efek to lo g iy a bilan ch am b arch as b o g 'Iiq d ir.
P ed ag o g ik a fan i tarm o q larig a predm etlarni o 'q itis h n in g q onuniyatlarini 
o 'rg a n u v c h i fan m eto d ik a ham kiradi. Shu b ilan birg a, p edagogika fani boshqa 
fanlardan ajralg an h o ld a riv o jlan a olm aydi.
P ed ag o g ik an in g tarb iy a sohasidagi o b 'y e k ti o 's ib kelayotgan y o sh avlod 
b o 'lg a n lig i uchun p ed ag o g ik a insonni o 'rg a n u v c h i fan lar bilan b o g 'liq d ir. Inson 
tabiatdagi riv o jlan ish n in g m ahsuli sifatid a b io lo g iy a fanini o 'rg a n a d ig a n o b 'v e k t 
hiso b lan ad i. S h uning uchun bu fan p ed ag o g la r o 'rg a n is h i lozim b o 'lg a n fanlar 
q a to rid a o 'q u v rejalarig a kiritilgan. P ed ag o g ik a fanining m eto d o lo g ik asosini falsafa 
tash k il etadi. C hunki tarb iy an in g m aqsadi ilm iy dunyo q arash n i shakllantiradi, ja m o a
v a shaxs m u am m o larin i o 'z id a b irlashtiradi. B undan tash q ari ped ag o g ik a iqtisod 
fani bilan ham b o 'liq b o 'lib , iqtiso d ch ilarn in g olib borgan tadqiqotlari n atijasiga 
k o 'ra , ishlab ch iq arish n in g y u k sak sam arad o rlig i um um iy ta ’lim ning y u q o ri 
da ra ja d a riv o jlan g an Iig id an d alo lat beradi.
P ed ag o g ik a 
b o la 
tarb iy asid a 
uning 
y o sh
v a
individual 
(p six o lo g ik ) 
xu su siy atlarin i h iso b g a olib boradi. Shu bois p ed ag o g ik a uchun p ed ag o g ik
psix o lo g iy an in g
b o la 
x u su siy atlari, 
ularda 
o 'ta d ig a n
p sixik ja ra y o n la rn in g
q o n u n iy atlari h a q id ag i m a ’lu m o tlar m u him dir. Shunga k o 'ra , ped ag o g ik an in g
p six o lo g iy a fani b ila n b o g 'liq lig i a n ’anaviy tu s olgan. K eyingi v aq tlard a 
p ed ag o g ik a n in g k ib e rn e tik a (m uhim din am ik tizim larn i b o sh q arish n i o 'rg a n a d ig a n
fan) b ilan b o g 'la n is h i k o 'z g a tash lan m o q d a. B u h o ln i k ib em etik an in g um um iy 
g 'o y a la rid a n ta ’lim d a fo y d alan ish tajrib alarin i d astu rlash tirilg an t a ’lim m iso lid a 
k o 'ris h m um k in . P ed ag o g ik a fani taraq q iy o ti p ed ag o g ik a fanlari tizim ini v u ju d g a 
k eltird i, b u lar: U m u m iy p ed ag o g ik a , M axsus p ed ag o g ik a , M etodika, P ed ag o g ik a 
ta rix i, O liy t a ’lim p ed ag o g ik a si, Q iyosiy ped ag o g ik a, Ijtim oiy p edagogika, H arbiy 
ped ag o g ik a.
P ed ag o g ik an in g boshqa fan lar b ilan b o g 'la n ish tizim id a etn o g rafiy a, x alq
p ed ag o g ik a si 
k ab ilar 
alo h id a 
o 'r in
tu tad i. 
P ed ag o g ik a 
b o sh q a 
fanlar 
m a ’lu m o tlarid an ta y y o r h o ld a fo ydalanm aydi. B u m a ’lum otlar pedag o g ik nuqtayi 
n azard an tan lo v d an o 'tg a n d a n keyin m aq sad g a m u v o fiq lash tirilg an h o ld a am alda

---