O 'z b e k is t o n r e s p u r L ik a s L o L iy va o 'r t a m a X s u s t a 'l I m V a z ir L ig I

bolalar bilan muomalada bosiq,jiddiy bo ‘lish;
biriktirilgan bilimning talabalar tomonidan о ‘zlashtirilishiga e'tiborni qaratish; 
ta'limda turli shakl va metodlardan foydalanish;
talabaning xotirasi, bilimlarni egallash qobiliyati, kasbiy xususiyatlarini bilishi;
- fa n g a qiziqtira olishi;
229

---

berilayotgan bi/im farning eng m uhim ini ajratib bera olishi; 
bilim larni ta/abalarga tushunarli, lining yoshi, aqliy darajasiga mos ravishda 
berish;
axloq qoidalarini ya x sh i bilishi;
о ‘z talabasining tabiatini, m ijozini va aqliy salohiyatini о 'rganishi;
ta ’lim da so ‘zlarini imo-ishora, undovlar bilan ham ifodalay olishi;
har bir so ‘zn in g bolalar hissiyolini uyg ‘olish darajasida bo ‘/ishiga erishish.
Ibn Sino inson kam olotida aqliy, axloqiy tarbiya bilan bir qatorda jism oniy 
tarbiyaning ham nazariy, ham amaliy ahamiyatini taxlil etadi. Insonning kam olga 
yetishida jism oniy tarbiyaning ta'siri haqida Ibn Sinogacha bir butun, yaxlit, ta'lim ot 
m avjud bo ‘lmagan. A llom a badanni toza tutish, to ‘g ‘ri ovqatlanish, jism oniy 
m ashqlar va uyqu, tartibiga rioya etish inson sog‘lig‘ini saqlashda muhim 
om illardan ekanligini ham ilmiy ham amaliy jihatdan asosladi. Bolaning yetuk 
inson bo‘lib shakllanishida unga g"am xo‘rlik qilish, tarbiya mas'uliyatini his etish, 
unga nisbatan d o ‘stona m unosabda 
bo'lish zarur, deydi olim.
Ibn Sino axloqiy tarbiyaga doir quyidagi fikrlarini bayon qilgan: “Yaxshi va 
yomort xulqning ham m asi sharoit, tarbiya, odatlanish natijasida vujudga keladi ”, 
“T o'g'rilik, agar и to 'g 'rilig i isbotlanayotgan narsaning bevosita o'zida topilsa, и 
holda it o 'sha narsani mustahkamlaydi, ya x sh ila yd i”, "Xalqning m uvozanatda 
bo'lishi salom atlikni sa q la y d i”, "Xulqlarning barchasi o 'z tabiati bilan go'zal, 
yom on xulq-atvorga esa keyin erishilgan bo ‘la d i".
Olim shu bilan birga ta'lim tarbiyaga oid bir qancha tushunchalarni ta'riflagan: 
llm -narsalarning inson aqli yordam i bilan о ‘rganilishini;
Bilim narsalarni idrok qilish ekanligi;
F arosat - sezgidan keladigan ishoraning asl ma'nosiga tezda yetishm oq 
ekanligi;
Sabr inson boshiga tushgan alam va chidab bo'lm as og'riqni to imkoni 
yetggunga qadar ushlab turish;
Shijoat-dovyuraklik qo ‘rqoqlik bilan qo ‘p ollik о 'rtasida bo ‘ladi;
Sahiylik - yordam ga m uxtoj kishilarga ко ‘maklashuvchi insoniy quvvat;
2 30

---

G 'a:ab - biror ishni bajarishda ja su rlik;
Chidamlilik — inson o ': boshiga tushgan yomonliklarga bardosh beruvchi 
quvvat;
A qllilik - biror ishni bajarishda shoshma - shosharlikdan saqlovchi quvvat;
Ziyraklik - narsalar va hatto harakatlarning haqiqiy m a'nosini te:lik bilan 
tushunishga yordam beruvchi quvvat, achinish, kishilar baxtsidik, azob - uqibatga 
duchor bo ‘Iganda, ular bilan xushmuomalada bo ‘luvchi insoniy quvvat;
Kamtarlik - xudbin ishlar bilan shug 'ullanishdan to ‘xtatuvchi kuch degan 
ta'riflarni beradi.
Ibn Sino “Tib qonunlari" asarida bola tarbivasini ona qornidaligidanoq 
boshlash masalasiga alohida e'tibor beradi. Uning fikricha, bola tug'ilganidan 
boshlab ma'lum tartibda ovqatlantirilishi. cho'm iltirilishi. uxiatilishi, y o ’rgaklanishi 
lozim. Ibn Sino bola tabiatini mustahkamlashda asta-sekin aytilgan allaning, 
eshittirilgan musiqaning, osoyishta tebratishning foydasi xusuida so‘z yuritib, 
tebratish uning tanasiga, musiqa uning ruhiyatiga orom baxsh etishini ta'kidlaydi: