O zbek iston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxs*js ta’lim vazirligi

in tilish i b ila n u zviylik d a q aram oq lo z im . S p in o z a n in g  
fikricha, iroda bilan aql aynan bir narsadir. U nda bunday 
tasdiqiy m u n osabatn in g tu g‘ilishi irodaning ilm iy nuqtayi 
nazardan tu sh un ishn i shakllantirgan b o'lsa, ikkinchi to - 
m o n d a n , u m ustaqil substansiya sifatida ham tan olinadi 
V .V u n d tn in g m u lohazasicha. iroda negizida appersepsiya 
ak tinin g subyekti tom onidan ichki faollik uniki ekanligini his 
etish yotadi. U n in g bu konscpsiyasi em otsional yoki affektiv 
nom bilan psixologiya faniga kirib keldi. U . Djcmsning tan 
o lish ic h a , irodaviy harakatlar boshqa ruhiy jarayonlarga 
qorishtirib boMmaydigan biriamchi xususiyatga egadir. Har 
qanday g ‘oya dastlab dinamik tendensiyaga ega bo'lganligi tufayli 
irodaviy aktning vazifasi diqqat yordami bilan bir g ‘oyaning 
boshqasi ustidan ustuvorligini ta’minlashdan iboratdir.
P six o lo g iy a d a iroda—bu in son n in g qo'yilgan m aqsad- 
lariga erish ish ig a yo'naltirilgan ongli faolligi, dcgan qat'iy 
fik r q a r o r t o p g a n . „ I r o d a “ tu s h u n c h a s i m o h iy a tig a  
148

---

kishining m aqsad q o kya olish q ob iliy a ti, o ‘z em otsiyasini 
boshqarish va xulqini iroda qilishi kiradi. V .l. Sclivanov 
irodani tadqiq etib , ayrim xulosalar chiqaradi:
a ) ir o d a — bu sh a x sn in g o ‘z f a o liy a t in i va tash q i 
olam dagi o lzin i o lzi boshqarilish sh akllarin i anglashning 
tavsifidir;
b) ir o d a — in s o n n in g y a x lit o n g i n i n g b ir to m o n i 
h iso b la n ib , u o n g n in g b arch a sh a k l va b o sq ich la rig a  
taalluqlidir;