O' zbekiston respublikasi oli y va o r t a maxsus ta'lim vazirlig I abu rayhon beruniy n o m ida g I

Ishonchlilik xususiyatlari. Ishonchlilik - bu tizimning m a 'lu m o t shartlarida, sifat 
ko’rsatkichlari asosida o’ziga yuklatilgan funksiyani bajarish xususiyati hisoblanadi. 
Sifat k o ’rsatkichlari bo’lib, natijalam ing haqqoniyligi, o’tkazuvchanlik xususiyati va 
javob berish vaqti nazarda tutiladi [3,9].
N
v = Y u e i IV i 
(8)

---

Tizim ning yoki uning qism larining ishonchliligi uning tarkibidagi qurilmalaming 
va u ning elementlarining yoki bog'lanishlarining ishdan chiqishi hisobiga buziladi. 
Ishonchlilikning eng muhim xususiyati bo’lib birlik vaqt ichida o ’rtacha buzishlar 
sonini aniqlovchi - buzilishlar intensivligi hisoblanadi. Buzilishlar intensivligi tizimni 
tashkil etuvchi elementlar soni v a u lar o ’rtasidagi bog'lanishlar soniga bog'liqdir. Agar 
qandaydir buzilish yomon oqibatlarga olib kelsa, ya'ni tizimning ishchanlik qobiliyatini 
yo ’q otishga olib kelsa, u holda, tizim dagi buzilish intensivligi quyidagicha aniqlanadi,
(9)
»=1
b u yerda Aj - elementning yoki tizimdagi n-ta elementlar va bog'lanishlaming 
buzilish intensivligi.
Ikkita buzilishlar oralig'idagi o 'rta ch a vaqt buzilishi kelib chiqishining o'rtacha 
vaqti hisoblanib, quyidagicha aniqlanadi.
taV = \!XC 
(10)
B uzilishlar o'rtasidagi vaq t o ralig 'i toï-o'rtacha qiymatli tasodifiy kattalik 
hisoblanib, eksponensial qonun b o 'y ic h a taqsimlanadi.
B uzilish natijasida tizimning ishchanlik qobiliyatini yo'qotishi tizimni ta'm irlash 
y o 'li bilan tiklanadi.
T izim ni ta'm irlash uning ishchanlik qobiliyatini yo'qotish sababini aniqlash, ya'ni 
diagnostika qilish va buzilgan elem entlam i yangi yoki ishchanlik qobiliyati tiklangan 
elem entlarga o'zgartirish yo'li bilan ishchanlik qobiliyatini tiklashdan iboratdir.
T izim ning ishchanlik qobiliyatini tiklash uchun sarf qilingan vaqt oralig'i tiklash 
vaqti deyiladi. Tiklash qobiliyati W r o 'rta c h a tiklash vaqtining o'rtacha qiymatini 
harakterlaydigan tasodifiy kattalikdir.
B uzilish kelib chiqishini o 'rta c h a toV vaqti va t^.,- o'rtacha tiklash vaqtini hisobga 
olgan holda tizimning ishonchliligi tizim ning m a'lum vaqtdagi ishchanlik holatini 
aniqlovchi tayyorlik koeffïsienti bilan aniqlanadi.
K , = W ( t o ' r + t o ’r.t) 
( 1 1 )
Kt ning qiymati tizimning tam irlanayotgan ya'ni ishchanlik qobiliyatini yo'qotgan 
vaqtini belgilaydi. Agar Kt=0,95 b o 'lsa , u holda tizim 95% ishchanlik qobiliyatiga va 
5% nosozlikka ega hisoblanadi.

---

Tizimning 
ishonchliligiuning 
tarkibidagi 
elementlarini 
zahiralash 
hisobiga 
oshirilishi mumkin. Zahiralash esa, tizimning bahosi oshib ketishiga olib keladi.
Hisoblash majmuasi yoki kompyuter tizim ining bahosi - bu tizim ning texnik 
vositalari narxi bilan uning dasturli ta'm inoti narxining yig'indisidan iboratdir.
Tizimning texnik vositalarining narxi uning tarkibidagi elementlar soniga va 
ulaming texnik ko'rsatkichlariga b og'liq b o 'lad i. Yuqori texnik ko’rsatkichlarga ega 
bo'lgan, ya'ni yuqori tezkorlikka, sig'im ga va ishonchlilikka ega bo'lgan v ositalar narxi 
doimo yuqori hisoblanadi.
Dasturli ta'm inotning narxi esa, yaratilayotgan dasturga ketadigan sarf-xarajatlar, 
dastur hujjatlarining soni va shu dasturdan foydalanuvchi tizimlar soni bilan aniqlanadi. 
Dastumi yaratishga ketadigan sarf-xarajatlar yaratilayotgan dastuming m urakkabligiga 
bog'liqdir.
Hisoblash m ajmuasi va kompyuter tizimi bahosi, ularga qo'yilgan m asalani yechish 
bahosiga sezilarli ta 'sir ko'rsatadi.
Masalani yechish bahosi, uni yechish uchun foydalaniladigan qurilm alar orqali 
aniqlanadi.
S = f ] C ,* é ? , 
(12)
i=l
Bu yerda C,- i qurilmaning foydalanish bahosini aniqlovchi baho koeffïtsienti, 0,- -i 
qurilmaning hajmi.