O ’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo

PROYEKTIV 

METOD 
buyumlar, yog`ochlar berilishi yoki ularga qarab tekshiriluvchi o`zining hissiy kechinmalar 
qizikishlari, dunyoqarashi nuqtai nazaridan baholashi kutiladi.
Lekin hozirgi davrda hayot fanidan tatbiqiy xususiyatga ega bo`lishini talab qilayotganligi 
tufayli bu qatorga bir turkum metodlarini kiritish lozimki, ular ijtimoiy psixologiyadagi faol
tayyorgarlik metodlari deb ataladi. Ularga ijtimoiy psixologik treningning barcha shakllari 
kiritiladi. Ular o`z mohiyatiga ko`ra, shaxs va guruhning ma
’lum sifatlarini 
shakllantiruvchi eksperimentni eslatadi. Lekin ularning faol metodlari toifasiga kiritilishiga
asosiy sabab- bu usullar yordamida qisqa fursatda bevosita muloqot sharoitida kutilayotgan 
samaraga erishilishidir. Ya
’ni tahlil qilib chiqilgan metodlardn farqli o`laroq, faol ijtimoiy
psixologik metodlar shaxsda yoki guruhda shakllangan xususiyatlarni qayd qilish emas,
balki tarkib toptirish lozim xislatlarni amaliyotchi psixolog yoki ijtimoiy xodimning faol 
aralashuvi orqali hosil qilishga qaratilgandir.

Proektiv usullarga mashhur "Rorshaxning siyoh dog`lari" testini kiritish mumkin (1921 y). 

Bu dog`lar ikki tomonlama simmetrik shaklda berilgan 10 xil dog`lardan iborat bo`lib, har
bir dog` har xil bo`yoqli fonda ko`rsatiladi. Tekshiriluvchidan har bir "dog"ning nimani 
eslatayotganligini aytish so`raladi. Uning og`zidan chiqqan so`zlar, assotsiyalarga qarab
(ularni kontent-analiz qilib), shaxs xususiyatlari haqida xulosa qilinadi.
Yana bir proektiv usul - bu S. Rozensveygning rasmli assotsisiyalar usulidir. Bunda hayotga
tez-tez uchrab turadigan ziddiyatli vaziyatlarni aks ettirgan rasmlar tekshiriluvchiga tavsiya 
qilinadi. Bu rasmlarda bir tomonda turgan personajlar nimalarnidir gapirayotgan holda

---

35

A) Iboralar, suzlar.
B)kutarilgan mavzu 
V) tanikli allomalar
D)Ijtimoiy xodisa 
Matematik qayta
ishlash

imkoniyati bor

Ma’lumotlar 
ishonchliligi
Faoliyat 
maxsulini
tekshirishga 
imokn b
o’ladi

Sotsiologiya

dan kirib kelgan 
Ma’naviy ifat,
miqdor jihatdan 
analiz
Kontent analiz-

hujjatlarni

o’rganish 
gavdalantiriladi, unga qarshi tomondagi shaxs esa hali javob qaytarib ulgurmagan,
tekshiruvchi tekshiriluvchidan tez, qisqa muddat ichida bo`sh kataklarda berilishi mumkin 
bo`lgan javobni yozishni so`raydi. Berilgan javoblarga qarab shaxsning yunalishi, uning
ziddiyatlarga munosabati, agressiya-jaholat hissining xususiyatlari, bu hisning kimlarga 
qaratilganligi va shunga o`xshash muhim faktlar to`planadi.
"Tugatilmagan hikoyalar" ham guruhdagi va yakka shaxslarning qarashlari, ulardagi 
psixologik yo`nalishlarni o`rganishda ancha qo`l keladigan usuldir. Ularda shaxsning
o`ziga, atrofdagilarga, jamoaga munosabatlari aniqlanadi. "Mening hayotiy intilishlarim...", 
"Mening kayfiyatimning buzilishiga sabab, odatda...." va shunga o`xshash iboralarning
davomi yezilib, tugatilishi taklif etiladi.