O zbekiston respublikasi so g L iq n I saqlash

ANATOMIYANI 0 ‘RGANISH USULLARI
Anatomiya, 
asosan, tirik odamda o ‘rganiladi. Ammo uning 
alohida a ’zolari va tizimlarining murakkab tuzilishini bilish uchun 
uni yorib, preparovka qilish kerak. Bunday tekshirishlami tirik 
odamda bajarib b o ‘lmagani uchun anatomlar uni murdalar va alohida 
anatomik prepatlarda o ‘rganadilar. Shuning uchun bunday holatlarda 
lotincha “mortuivivosdociunt” y a’ni “o ‘liklar tiriklam i o ‘qitadi” 
degan ibora ayni haqiqatdir.
Anatomiyada odamning murakkab organizmini o ‘rganish 
uchun turli xil usullardan foydalaniladi. Anatomiyani o ‘rganishda 
murdalarda quyidagi usullar qo‘llaniladi:
1) Kesib preparatlar tayyorlash usuli. Bunda skalpel (pichoqcha) 
vapinset bilan murda a’zolarini kesish orqali preparatlar tayyorlanadi;
2) Butun murdani yoki alohida a ’zolami balzamlash;
3) Tana qismlarini yoki a ’zolami piragov usuli bilan kesish;
4) Inyeksiya usuli - ichi kovak a ’zolar va qon tomirlariga turli xil 
rangli moddalar yuborib to‘ldirib o ‘rganish usuli;
5) Korroziya yoki yemirish u su li-a’zolartez qotadigan moddalar 
bilan to ‘ldirilib, to ‘qimasi kuchli kislota ta ’sirida yemiriladi va 
a ’zolaming shakli o ‘rganiladi.
Tirik odamda quyidagi usullar qo‘llaniladi:
1)Antropometriya usuli - bunda gavdaning uzunligi, kengligi 
va og‘irligi o ‘lchanib, olingan m a’lumotlar organizmning ayrim 
bo‘laklariga taqqoslanib, ulaming oshishi yoki o ‘zgarganligi kuzatib 
boriladi;
2)Rentgenoskopiya va rentgenografiya usullari - bunda rentgen 
nuri yordamida a’zo va to ‘qimalaming holati ko ‘riladi yoki tasvirga 
olib o ‘rganiladi. Bu usul anatomiya bilan klinika o ‘rtasidagi 
ko‘prik vazifasini bajarib, nazariy va amaliy bilimlaming o ‘zaro 
bog‘lanishini ta ’minlaydi. Anatomiya va rentgenologiya fanlari
7

---

o‘quy dasturida skelet va bo ‘g ‘imlar, shuningdek ichki a ’zolaming 
rentgenoanatomiyasini o‘rganishga m a’lum o‘rin beriladi;
3)UTT yordamida tirik odamda yumshoq to ‘qimalaming 
(mushaklar, paylar, fassiyalar, boylamlar va b o ‘g ‘im xaltasi) holati 
va tarkibi, shuningdek yirik qon tomirlarda qon oqishini tekshirish 
imkonini beradi;
4)MRT yordamida mushaklar, fassiyalar, paylar, sinovial qinlar 
b o ‘g‘imlaming boylamlari, bo ‘g ‘im xaltasi, suyaklaming b o ‘g ‘im 
yuzalari va bo ‘g ‘im ichi hosilalari, shuningdek turli kenglikdagi qon 
tomirlar tarkibini ancha aniq chegaralash imkonini beradi;
5)Komputer tomografiyasi a ’zo va to ‘qimalari turli zichlikka ega 
b o ‘lgan bosh, tana, qo‘l va oyoqlaming qavatma-qavat kesmalari 
tasvirini olish imkonini beradi.