O zbekiston respublikasi so g L iq n I saqlash

Marchelo Malpigi (1628 — 1694) 1661 - yilda arteriya bilan venani 
bir-biriga qo‘shib turadigan kapillarlar borligini mikroskop ostida 
к о ‘rib isbotladi. Ammo M. Malpigi qon arteriya kapillarlaridan 
dastlab oraliq bo ‘shliqqa, undan keyin vena kapillarlariga o ‘tadi 
deb o ‘ylaydi. Uning bu fikrini A.M. Shumlyanskiy (1748 - 1795) 
buyrakni o ‘rganish jarayonida inkor etib, arteriya va vena kapillarlari 
bevosita bog‘langanligi va qon tomirlar tizimi yopiqligini k o ‘rsatgan.
Fredrik Ryuysh (1 6 3 8 -1 7 3 1 ) gollandiyalik anatom qon tomirlar 
anatomiyasini o ‘rganishga katta hissa qo‘shgan. U qon tomirlarga 
rangli moddalar yuborib o ‘rgangan va murdalaming balzamlashni 
yangi usulini ishlab chiqqan, o ‘z zamonasining eng yaxshi anatomik 
muzeyini tashkil qilgan. Uning muzeyida anatomik preparatlar bilan 
bir qatorda rivojlanish nuqsonlari va anomaliyalar ham jo y olgan. 
Rus podshosi Petr I anatomiyaga qiziqqan va F.Ryuyshdan 1500 
ta preparatni sotib olib, Peterburgdagi birinchi anatomiya muzeyi 
Kunst-kamerani tashkil qilgan.
P.A.Zagorskiv (1764 — 1846) Sankt-Peterburg tibbiy-xirurgiya 
akademiyasi anatomiya kafedrasiga rahbarlik qilgan. Uning 1802 - 
yilda rus tilida yozgan birinchi anatomiya darsligi «Vrachlik ilmini 
o‘qiyotganlarga odam gavdasining tuzilishini o ‘rganish uchun 
qo‘llanma yoki qisqacha anatomiya» besh marta nashr etilgan.
Ye.O.Muxin (1766 - 1850) Moskva universiteti professori 
1812-yilda «Anatomiya kursi» darsligini yozgan. U kafedra qoshida 
anatomik muzey tashkil qilgan.
I.V.Buyalskiy (1789-1866) Zagorskiyning shogirdi. U 1844-yilda 
yozgan «Odam gavdasining qisqacha umumiy anatomiyasi» qo ‘l-
12

---

lanmasida odam organizmining tuzilishi umumiy qonuniyatlarini 
keltirib, organizmning shaxsiy xususiyatlari haqidagi ta ’limotga 
asos solgan. 0 ‘zining «Anatomo-xirurgik chizmalar» asarida anato­
miyani xirurgiya bilan bog‘lagan.
N.I.Pirogov ( 1 8 1 0 - 1881) topografik anatomiya va harbiy da- 
la xirurgiyasining asoschisi. U odam a ’zolarining joylashishini
о ‘rganish uchun murdani muzlatib qotirib qavatma-qavat arralab kesib 
o ‘rganish usulini taklif etgan. Uning «Qon tomirlar va fassiyalaming 
xirurgik anatomiyasi» (1837), «Amaliy anatomiyaning to‘la kursi» 
(1844) va «Muzlatilgan murdalami arralab kesilganidagi topografik 
anatomiya atlasi» (1859) asarlari uni dunyoga tanitdi. Anatomiya 
sohasida N.I. Pirogov ko ‘p yangiliklar ochgan, bo ‘yindagi uch- 
burchak va son kanalining chuqur halqasida joylashgan limfa tuguni 
uning nomi bilan ataladi.
V.A.Bets (1834 - 1894) Kiyev universitetining professori, ana­
tom. U buyrak usti bezining m ag‘iz qismini hamda bosh miya 
po‘stlog‘ini mikroskopik o ‘rganib, uning V qavatidagi katta piramida 
hujayralarini topgan. Shuning uchun bu hujayralar uning nomi bilan 
atalgan. «Odam miyasi pushtalarining turkumlari» (1870) asarida u 
miya po ‘stlog‘ining turli qismlarida hujayra tarkibi har xil ekanligini 
aniqlagan.
D.J.Zernov (1843 - 1917) Moskva universiteti professori, ana­
tom. Miyaning pushtalari va egatlarini o ‘rganib, qulay tasnifini 
yaratdi. U dunyodagi turli millat vakillarining bosh miyasi tuzilishida 
farq yo‘qligini isbot etib berdi va shu xususda hukm surib kelgan 
idealistik ta ’limotni rad etdi. Uning «Odam tasviriy anatomyasidan 
qo‘llanma» asari 14 marta nashr etilgan.
V.P. Vorobyov (1876 - 1937) Xarkov tibbiyot instituti professori. 
Periferik nerv tizimini makro-mikroskopik o ‘rganishga asos solgan. 
5 jildlik «Anatomiya atlasi»ni tuzgan.