O zbekiston respublikasi so g L iq n I saqlash

Zohidov Hakim Zohidovich (1912-1978) anatom olim va mohir 
pedagog, 0 ‘zbekistonda xizmat ko ‘rsatgan fan arbobi, tibbiyot 
fanlari doktori, professor. 0 ‘rta Osiyo tibbiyot Pediatriya instituti 
odam anatomiyasi kafedrasining birinchi mudiri (1972-1978-yillar). 
0 ‘zbek tilida yozilgan «Odam anatomiyasi» (1964) darsligi va 
“Ruscha-o‘zbekcha-lotincha anatomiya lug‘ati” mualliflaridan biri. 
Zohidov H. Z. yoshli anatomiyani o ‘rganishga ilk bor qo‘l urgan 
o ‘zbek olimidir. U 1941-yilda «To‘sh suyagining suyaklanishi va 
anatomik tuzilishi» mavzusida nomzodlik, 1959-yilda esa «Uch 
shoxli nervning bosh miya so‘g ‘onidagi topografo-anatomik 
mimosabatini yoshga qarab o ‘zgarishi» mavzusida doktorlik 
dissertatsiyasini himoya qildi. Toshkent pediatriya tibbiyot instituti 
odam anatomiyasi kafedrasining xodimlari professor H.Z.Zohidov 
rahbarligida bolalar organizmidagi turli yoshda b o ‘ladigan 
o ‘zgarishlami o ‘rganishga o ‘z hissalarini qo‘shganlar. Yoshli 
anatomiya y o ‘nalishida nomzodlik dissertatsiyasini yoqlagan va 
ustoz ishining davomchisi bo ‘lgan dotsent A. Ahmedov tomonidan 
tibbiyot institutlari talabalari uchun lotin alifbosida tayyorlangan 
“Odam anatomiyasi” (2006) darsligi, shuningdek 2013-yilda 
X. Rasulov bilan hammualiflikda tayyorlangan “Odam anatomiyasi 
bolalar anatomiyasi asoslari bilan” darsligi va rus tilida tayyorlangan 
2 jildlik “Атлас анатомии человека” oquv qo‘llanmasida bolalar 
organizmida turli yosh davrlarida kuzatiladigan о ‘ zgarishlar haqidagi 
m a’lumotlar keltirilgan. Bundan tashqari, dotsent A.Ahmedov va 
G. Ziyamutdinovalar tomonidan 2008- va 2012-yillarda tibbiyot 
kollejlari uchun o ‘zbek va rus tillarida tayyorlangan “Anatomiya, 
fiziologiya va patologiya” o ‘quv qo‘llanmasi oxirgi o ‘n yilda bir 
necha bor qayta nashr qilindi.
15

---

Yosh davrlari
Odam organizmi taraqqiyotida ikki davr: prenatal (tug‘ulguncha) 
va postnatal (bola tug‘ulganidan keyingi) tafovut qilinadi.
Prenatal davr ikkiga bo ‘linadi.
1. Embrion davri - pusht taraqqiyotining birinchi ikki oyini o ‘z 
ichiga oladi.
2. Homila davri - pusht taraqqiyotining 3 oyidan to tug‘ilish 
vaqtigacha bo‘lgan davr.
Bola tug‘ilganidan keyingi postnatal davrda organizm bir-biridan 
to ‘qima va a ’zolaming takomillashuvi bilan farq qiluvchi bir necha 
taraqqiyot davrlarini o ‘tadi. Yosh davrlarining tasniflari turli xil 
o‘lchovlarga asoslangan.
Biz 1965-yilda Moskvada yoshli morfologiya, fiziologiya va 
biokimyo muommolari bo ‘yicha o ‘tkazilgan VII anjumanda qabul 
qilingan tasniflashni qo‘llaymiz. Unga asosan bolalik quyidagi 
davrlarga bo‘linadi: