O zbekiston respublikasi so g L iq n I saqlash

Suyaklaming turlari: 
1-havo saqlovchi suyak; 2-uzun naysimon
2
suyak; 3-yassi suyak; 4—g'ovak suyaklar; 5-aralash suyak.
27

---

Bu suyaklar: tashqi zich qatlam (lamina externa) va ichki zich 
qatlam (lamina interna) o ‘rtasida joylashgan mayda katakchali 
g ‘ovak moddadan (diploe) tashkil topgan.
4.Aralash suyaklar turli xil tuzilishga ega qismlardan iborat.
Umurtqaning tanasi tuzilishi jihatidan g ‘ovak suyaklarga, ravog‘i
va o ‘siqchalari yassi suyaklarga kiradi.
5.Havo saqlovchi suyaklar tanasida shilliq parda bilan qoplangan 
havo bilan to ‘la bo‘shliq bo ‘ladi. Ularga kallaning peshona, 
ponasimon, yuqori ja g ‘ va g ‘alvirsimon suyaklari kiradi.
Har bir suyakning yuzasida mushaklar, ulaming paylari, fassiya, 
boylamlar boshlanadigan va birikadigan hosilalar bo ‘ladi. Ulami 
apofizlar (apophysis) deb ataladi.
Bularga do‘mboq (tuber), do‘mboqcha (tuberculum), qirra 
(crista) va o ‘siqcha (processus) kiradi. Suyakning yuzalari o ‘zaro 
chekkalar (margo) bilan chegaralanadi. B a’zi bir suyakda nerv va 
qon tomirlar yotgan joylarda egatchalar (sulcus) yuzaga keladi. 
Suyakning ichki yuzasida, uning ichiga kiruvchi oziqlantirish teshigi 
(foramen nutricium) bo‘ladi.
4-rasm.
Suyakning zich va 
g ‘ovak moddasining nuzilishi:
1-substania compactae; 2-larainae cir- 
cumferen- tales extemae; 3-laminae cir- 
cumferentales internae; 4-osteon; 
5 - 
periosteum; 
6-substantia 
spongiosa;
7 7-trabeculae ossei; 8-canalis nutricius;
9-qon tomirlar.
8
9 
Suyaklaming tuzilishida suyak 
to ‘qimasi muhim ahamiyatga ega. 
U metalldek qattiqlikka ega b o iib , 
molekular massasi 1,93 (suvdan 2 
barobar ko ‘p).
Tirik suyak to‘qimada yoki yangi ajratilgan suyakda 50% suv, 
28,15% organik moddalar, jumladan 15,75% yog‘ va 21, 85% 
noorganik moddalar bor. Yog‘sizlantirib quritilgan suyakning 1/3
28

---

qismini organik moddalar (ossein, xitin va muguz modda), 2/3 
qismini esa noorganik moddalar (kalsiy tuzlari, ayniqsa ohak orta 
fosfati - 51,04%, kremniy va boshqa moddalar) tashkil qiladi. 
Noorganik moddalar yoki mineral tuzlar suyakni qattiq va pishiq 
qilsa, organik moddalar uning elastikligini ta ’minlaydi. Agar suyak 
kuchli kislotaga solinsa, mineral tuzlar erib, ossein moddasi qoladi, 
bunda suyak qattiqligini yo ‘qotib elastik holiga keladi. Agar suyakni 
temir o ‘qqa o‘matib yoqsak, organik moddalar yonib ketadi va 
suyakning elastikligi yo‘qoladi, bunday suyak tezda kulga aylanadi. 
Bulardan tashqari, suyaklar tarkibida vitaminlar (A, D, C) ham 
bo'ladi. Agar D vitamini yetishmasa suyakning mineral tarkibi 
buzilib, raxit kasalligi kelib chiqadi. A vitamini yetishmasa suyaklar 
yo‘g‘onlashib, suyak bo‘shliqlari va kanalchalari kattalashib ketadi.
Suyakning tarkibiy birligi osteonni (4-;5-rasmlar) osteon 
plastinkalari (qatlamlari) va kanalchalari hosil qiladi.
5-rasm.