O zbekiston respublikasi so g L iq n I saqlash

Tana skeleti
Tana skeleti umurtqa pog‘onasi (columna vertebralis) va ko‘krak 
qafasi (cavea thoracis) dan iborat. Umurtqa pog‘onasi 33 - 34 ta 
(7 ta bo‘yin, 12 ta ko‘krak, 5 ta bel, 5 ta dum g‘aza va 3 - 5 ta dum) 
umurtqalardan hosil b o ‘lgan (6-rasm).
6-rasm.
Umurtqa pog‘onasining qism­
lari: 
1-bo‘yin qismi; 2-ko‘krak qismi; 3-bel 
qismi; 4—dumg’aza qismi; 5-dum qismi.
Umurtqa pog‘onasining o‘rtacha uzun- 
ligi erkaklarda 73 -7 5 sm, ayollarda esa 
6 9 - 7 1 sm bo‘ladi. Odamning umurtqa 
pog‘onasi tana uchun o ‘q skeleti bo‘lib, 
tayanch vazifasini bajaradi, 
umurtqa kanalida joylashgan orqa miyani 
muhofaza qilib turadi va tana hamda 
kallaning harakatida faol 
qatnashadi. 
Ko‘krak qafasi 12 ta ko‘krak umurtqasi, 12 
juft qovurg‘a va to ‘sh suyagidan iborat.
33

---

Umurtqalar umurtqa pog‘onasining qaysi qismida joylashganidan 
qat’iy nazar umumiy tuzilishga ega. Umurtqalaming soni va o ‘ziga 
xos xususiyatlari ulami tananing qaysi sohasida joylashishiga qarab 
o ‘zgarib turadi.
Umurtqa (vertebra) umurtqa tanasi (corpus vertebrae) va
umurtqa ravog‘idan (arcus vertebrae) iborat (7-rasm).
7-rasm.
Umurtqa. Ust to- 
mondan 
ko‘rinishi: 
1
cor­
pus vertebrae; 2-fovea costalis 
superior; 
3,11-pedunculus 
ar­
cus vertebrae; 4-facies articularis 
superior; 5-fovea costalis processus 
transversi; 6-processus transversus;
7-arcus 
vertebrae; 
8-processus 
spinosus; 
9-foramen 
vertebrale; 
10
-processus articularis superior.
Umurtqa 
tanasi 
oldinga 
qaragan bo‘lib, asosiy og‘irlikni 
ko‘tarib, 
tayanch vazifasini 
bajaradi 
va 
umurtqalararo 
disklar vositasida birlashadi. Umurtqa tanasi o ‘lchami pastga tomon 
gavdaning og‘irligiga qarab kattalashib boradi va bel sohasida eng 
katta oMchamga ega bo‘ladi.
Umurtqa tanasining oldingi yuzasi qavariq, umurtqa ravog‘iga 
qaragan orqa yuzasi esa bukilgan bo‘lib, unda qon tomirlar o ‘tadigan 
oziqlantirush teshigi (foramen nutricium) bor.
Umurtqa ravog‘i tananing orqasida joylashib, tana bilan ikkita 
umurtqa ravog‘ining oyoqchasi (pedunculus arcus vertebrae) vosi­
tasida birikib, umurtqa teshigini (foramen vertebrale) hosil qiladi.
Barcha umurtqa teshiklarining o ‘zaro qo‘shilishidan hosil 
boMgan umurtqa kanali (canalis vertebralis) yuqorida kalla suyagi 
bo‘shlig‘i bilan qo‘shiladi. Umurtqa kanalining ichida orqa miya va 
uning pardalari yotadi. Umurtqa ravog‘ida mushaklar birikadigan 
o ‘siqchalar bor.
34

---

Orqada o‘rta chiziqdan toq o ‘tkir qirrali o ‘siqcha (processus