Obilov ilhom

Ibrohimbiy Urgut va Miyonqol hokimlari bilan til biriktirib, Buxoro xonligidan mustaqil, poytaxti Samarqand 
bo’lgan davlat tuzishga qaror qildi.
****1723-yilda Samarqandni egallab, kuyovi Rajab Sultonni taxtga o‘tqazdi. Ibrohimbiy o‘ziga „amir ul-
umaro“ (,,ulug‘ amir“) unvonini oldi. 
****Abulfayzxon qo’zg’alonchilarga qarshi Muhammad Hakimbiy otaliq boshchiligidagi qo’shin yubordi 
ammo Buxoro qo‘shinlari mag‘lubiyatga uchragan
****Ibrohimbiy va Rajab Sulton ko‘chmanchi qozoqlardan yordam so‘radilar. Ularga katta o‘ljalar va’da 
qildilar.
**** Abulfayzxon barcha hodisalarga aybdor deb Muhammad Hakimbiyni Buxorodan chiqarib yuborishga qaror 
qildi. Hakimbiy Qarshiga hokim etib tayinlandi.
8-o’zbek 9-mavzu majburiylarga 
 
****XVI asr boshlarida Shayboniyxonning harbiy yurishlari davomida Movarounnahr va Xorazmga 500-600 
ming Dashti Qipchoq o‘zbeklari kirib kelgan. 
****XVI asr boshlarida xonlik aholisi ko‘chib kelgan o'zbeklardan tashqari „turk chig‘atoy“ va tojiklardan iborat 
bo‘lgan. Manbalarda XVII asr oxirlarida esa o‘zbek va tojiklardan iboratligi qayd etilgan. 
****Xonlikda oliy davlat idorasi temuriylar davridagidek dargoh, ijro etuvchi hokimiyat esa avvalgidek devon 
(vazirlik) deb atalishda davom etdi. Unga devonbegi (Bosh vazir) rahbarlik qildi. 
****Devonbegi, ayni paytda, davlatning moliya va xo‘jalik ishlarini ham boshqarardi.
**** Xon viloyatlarni shahzodalarga taqsimlab berar ekan, ularga ustoz, rahnamo etib o‘z nazoratchisini, ishongan 
kishisini tayinlagan. Bunday nazoratchi, ishonchli shaxs otaliq deb atalgan.
**** Parvonachi - vazifasi xon farmonlarini, rasmiy hujjatlarni mas’ul shaxslarga, ijrochilarga yetkazishdan 
iborat bo‘lgan. 
****Dodxoh mansabida ishlagan amaldor esa dargohga tushgan arizalarni qabul qilgan va ularga javob 
qaytargan.
****Ko‘kaldosh xon siyosatiga fuqarolarning munosabatini o‘rgangan va bu siyosatning daxlsizligini 
ta’minlagan.Bugungi kun voqeligi bilan aytganda, ko'kaldosh davlat xavfsizlik xizmati idorasi rahbari bo‘lgan. U 

---

nafaqat oddiy kishilarning, balki davlat amaldorlarining va hatto valiahdlarning ham hukmdorga nisbatan 
qiladigan munosabatiga javobgar bo‘lgan. 
****Xon va shahzodalar o‘rtasidagi munosabatlar masalasi bilan xon yasovuli mansabida ishlagan amaldor 
shug‘ullangan. 
**** Eshikog'aboshi - dargoh xavfsizligi va unda o‘rnatilgan tartibga rioya qilinishi uchun javobgar edi. 
**** Shayxulislom - shariat qonunlari bajarilishi ustidan nazoratni amalga oshirgan. 
****Qozikalon (Bosh qozi) esa barcha bosqichlardagi sudlov ishlariga boshchilik qilgan. 
****Muhtasib (rais) - mamlakatda jamoat tartibining saqlanishi, diniy marosim va amallarga rioya etilishi, 
bozorlarda narx-navo va tarozilarning to‘g‘riligi uchun mas’ul bo'lgan. 
****Mehtar - zakot va boshqa tushumlaming zarur o‘rinlarda ishlatilishini nazorat qilardi. 
**** Naqib unvoniga sazovor bo‘lgan shaxs xonning yaqin va ishonchli kishisi sanalgan. Ayni paytda, u davlat 
ichki va tashqi siyosati masalalarida xonning maslahatchisi ham hisoblangan. Zarur bo‘lganda elchilik vazifasini 
ham bajargan. (!!! Naqib unvon xolos mansab emas!!!) 
****Shayboniylarda oliy hukmdorlik, ya’ni xonlik otadan bolaga emas, balki sulolaning yoshi eng katta 
vakiliga o‘tgan. Xususan, Muhammad Shayboniyxondan keyin taxtga amakisi Ko‘chkunchixon o’tirgan 
**** Ikkinchi yoshi katta - shayboniy Ko‘chkunchixonning ukasi Suyunchxo‘ja valiahd etib tayinlandi. Biroq u 
Ko‘chkunchixondan avval vafot etganligi uchun xonlik taxtini egallash unga nasib etmadi. Ko’chkinchixon 
vafotidan so’ng XVI asming 40-yillaridan boshlab o‘zaro nizolar oqibatida bu an’ana buzildi taxtga