Obodonlashtirish va transport

2.6-rasm.
Yer osti injenerlik tarmoqlarini maxsus texnik oraliqda 
joylashtirishning hisoblash usuli:
B
q
~ ariqdan namlik tarqalish masofasi, bo'zsimon gruntlar uchun—
1.2 m; B ^ y a sh ilz o r oraliq—1-3 m; B—tarmoqiar joylashadigan 
texnik yo'lak eni, yer osti injenerlik tarmoqlari soniga va 
kommunikatsiyalar enining um umiy jamlamasidan tashkil topadi;
Ki, К? ... quvurlar handaqlarining enlari; A-ariqdan namlik 
tarqalish chizig'i; L—texnik yo'lakning umumiy eni.
Shahar hududining har bir gektari narxining balandligini 
inobatga olib, ko'chalar enini toraytirish talab qilinadi. Ko'chalar 
tagida yer osti injenerlik tarm oq va kommunikatsiyalarini yakka 
yoki um um iy xandakda emas, balki umumiy kollektorlarda 
joylashtirish maqsadga muvofiq bo'ladi. Kollektorlarni faqatgina 
piyodalar yo'lagi tagida joylashtirish shahar injenerlik obodonlash- 
tirilishida yaxshi samara beradi.
Yer osti injenerlik tarm oqlari to 'rt usul bo'yicha joylashtiriladi: 
xandakda yakka tartibda; xandakda umumiy tartibda; umumiy o'tib 
bo'lmaydigan va o'tib bo'ladigan kollektorlarda; aralash usulda.
Yakka tartibdagi joylashtirish usulida har bir yer osti injenerlik 
tarm og'i uchun alohida xandak kovlanadi. Rivojlangan xorijiy 
m am lakatlar shaharlarida deyarlik ish usuldan foydalanilmaydi 
O'zbekiston shaharlarid? s^a keng foydalaniladi (2.7-rasm).
51

---

2 .7-rasm.
Yer osti injenerlik tarm oqlarini yakka tartibda xandakda 
joylashtirish usuli:
I —kabellar; 2—gaz quvuri; 3—ichimlik suv quvuri; 4—oqova suv 
quvuri; 5—hududning oqova suvlari quvuri; 6—isitish tarm og'i
quvuri.
y m
2.8-rasm.
Yer osti injenerlik tarm oqlarining bino poydevori 
tarafldan ko'chaning o 'q chizig'iga qarab pag'onam a-pag'ona 
chuqurlashib borish tartibi:
1—kuchsiz tok kabeli; 2—telefon aloqasi kabeli; 3—kuchlanishli 
kabel; 4—isitish quvuri; 5—gaz quvuri; 6—ichimlik suv quvuri; 
7—oqova suv quvuri.
Bu usulning afzalliklari. Bunda har yer osti injenerlik tarm og'i 
alohida faoliyat ko'rsatganligi uchun undan foydalanishda va 
ta ’m irlashda qulay im koniyatlar mavjud. Kamchiligi esa tarm oqni 
har safar ta’mirlashda va qayta-qayta yangilashda iste’molchi 
energiya manbasidan uzilib qoladi.
Xandakda umumiy holda joylashtirish usuli dunyoning barcha 
m am lakat shaharlarida keng qo'llanilib, 
yer osti 
injenerlik 
tarm oqlarini bir handaqda pag‘onam a-pag‘ona tartibida joylash- 
tirilishi bir necha vazifalami, ya’ni texnologik jarayonlam i va
52

---

sarflanadigan xarajatlarni bir paytida amalga oshirishi bilan alohida 
aham iyat kasb etadi (2.9-rasm).