Obyektlarning analitik modellarini qurish usullari

Texnologik jarayonlari.
Har qanday ishlab chiqarish korxonasini, har qanday texnologik tizimni ma’lum bir miqdordagi tipik texnologik zvenolar orqali ifodalash mumkin. Odatda ularda adsorbsiya, rektifikatsiya, ekstraksiya, kimyoviy reaksiya va boshqa tipik texnologik jarayonlar ketadi.
Ma’lum bir kurilmada ketayotgan tipik jarayon, o‘z vaqtida tipik boshqarish ob’ekti hamdir.
Ichki moddiy va energetik bog‘liqliklar xarakteriga qarab, ishlab chiqarish texnologiyasining hamma jarayonlarini quyidagi sinflarga bo‘lish mumkin:

• 
  gidrodinamik;
  
• 
  issig‘lik;
  
• 
  diffuzion;
  
• 
  kimyoviy;
  
• 
  mexanik.
  

Bundan tashqari texnologik jarayonlar determinlashgan va staxostik jarayonlarga bo‘linadi.
Determinlashgan deb shunday jarayonlarga aytiladiki, ularda asosiy kattaliklar uzluksiz va aniq qonuniyatlar bo‘yicha o‘zgaradi. Bunda, ushbu jarayonni ifodalovchi chiqish parametrining qiymati, kirish parametrining qiymatiga to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog‘liqdir.
Staxostik deb shunday jarayonlarga aytiladiki, ularda asosiy parametrlar o‘zgarishi tartibsiz va diskret ro‘y beradi.


Texnologik tizim taxlili. Texnologik tizimni sintez qilish.

Tizimli taxlil deganda murakkab tizimni xar tomonlama ichki va tashqi alokalarini tizimtik o’rganish tushuniladi.

Murakkab ob'ektlarning analizini tizimli yondashuvi xarakteristikasi o’rganilayotgan vaktdan "umumiy" va "konkret" deb nomlanuvchi ikki aspektni ko’rsatish mumkin. "Umumiy" aspekt nuktai nazaridan, tizimli yondashuv bu bilim va o’rganishlarning materialistik metodlarini konkret amaliy ko’llaniluvi va kutilmaganlik imkoniyatiga ega bo’lishlik va xakikatlilik, kism va butun sifatga ajratish kabi printsiplarni o’zida joylashtirgan. Lekin dialektik yondashuv tizimli yondashuvga karaganda universalrokdir.
Konkret aspekt nuktai nazaridan, tizimli yondashuv tizimlar analiziga yo’naltirilganligi bilan xarakterlanadi va u kuyidagilarda akslangan:
Eng avvalo e'tibor tizim to’zilishiga karatilgan:

• 
  ierarxiyaning turli satxlarida tizimning tarkibi.
  
• 
  quyi tizimlararo va tashqi muxit bilan aloqa xarakteri.
  
• 
  quyi tizimni fazoviy vakt tashkil etishning xarakteri.
  
• 
  bunda strukturali analiz murakkabligi.
  

Butunligicha xamma tizimni butun yoki bulakcha kuyitizimli funktsiyalashtirish xarakterini ketma-ket o’rganish.
1. Tizimning xayotiy aylanishining butun jarayonlarini ko’rib chikish: formalashtirish, rivojlanish, bo’zilish.
2. Butun tizimni tayinlashlarni anik va to’ligicha aniklanganligi extimolligi:

• 
  maksadning tarkibi va bildirishi;
  
• 
  tub maksad va topshirik;
  
• 
  ularni amaliy amalga oshirilishi va kerakli uskunalar;
  
• 
  effiktivlik ko’rsatgichlari;
  

SHunday kilib tizimli analiz natijalaridan tashkil topgan xamma tizimni nazariy kismi uchta kismdan iborat bo’lishi kerak. Birinchi kism kerakli natijalarni olish maksadida olib boriladigan funktsional amallar bajaruvchi kuyi tizim va elementlarga boglik bo’lgan tizimning kirishlarini o’z ichiga oladi.
Funktsional yaratuvchanlikni xamma ko’rinishi va xamma tegishli bo’lgan amallar tizim nazariyasining ikkinchi kismini o’z ichiga oladi. Tizim nazariyasining uchinchi kismiga ixtiyoriy natija va tizimni funktsonal tavsifi nazariyasi kiradi.
Qaralayotgan tizimning nazariyasi uchun kuyidagi jarayonli sxemani tavsiya etishimiz mumkin:

1. 
   Bosh maksadni formulalash.
   
2. 
   Maksadga karab funktsiyani chikish ko’rsatgichlari (parametrlari)ni nazariyasi.
   
3. 
   ¡zida jam kilgan maksadni tasavvur kilgan xolda xar bir chikish parametrlarini formalashtirishda tizimni kiruvchi o’zgaruvchilari yozib olinadi.
   
4. 
   Kirish va chikish parametrlarining istalayotgan ko’rilayotgan aloka echim talab kilinayotgan masalaning ko’yilishida aniklab olinadi.
   
5. 
   Tizimni masalalar kompleksiga maksad yo’naltirilgan fomulalashtirish tarkibi uchun axborot modeli yozib olinadi.
   
6. 
   Maksad yunaltirilgan masalalar kompleksiin amalga oshiruvchi tizimning texnologik strukturasi yozib olinadi.
   
7. 
   Tashki muxit bilan aloka kiluvchi parametrlar va maksad karatilgan tizimning texnologik struturasini funktsiyalashtirish uchun kerak bo’ladigan shartlar parametrlari yozib olinadi.
   
8. 
   Tashki muxit bilan aloka va zaruriy shartlar parametrlari maksad sifatida tashkiliy - xo’jalik ish faoliyati bo’linmalar uchun kelib tushadi.
   
9. 
   Ishlab chikarishni ta'minlovchi maksadlar analiz kilib chikiladi, xuddi bu texnologik kism uchun ishlab chikilgandek tizim kismlarni ta'minlovchi, chikish parametrlari yozib olinadi.
   
10. 
    Asosiy faoliyatni ta'minlovchi tashkilotning strukturasi yozib olinadi.
    
11. 
    Kuyi tizimlarda elementlar alokasi uchun koordinatalash talab kiluvchi faktorlar ajratiladi.
    
12. 
    Maksadga karatilgan funktsiyalashtirishning asosiy masalasini boshkaruvchi va muammolarni boshkaruvchilar formalashtiriladi.
    
13. 
    Yopiq konturni boshkaruvini realizatsiya kiluvchi ratsional struktura ko’riladi.
    
14. 
    Avtomatlashtirilgan masala kompleksi yozib olinadi.