Ўлчаш ва унинг турлари
Ўлчаш деб --- шундай солиштириш, англаш, аниқлаш жараёнига айтиладики,
унда ўлчанадиган катталик физик эксперимент ёрдамида, худди
шу турдаги, бирлик
сифатида қабул қилинган миқдори билан ўзаро солиштирилади.
Ўлчаш - бу умуман ҳар хил катталиклар тўғрисида информация қабул қилиш,
ўзгартириш демакдир. Бундан мақсад изланаётган катталикни сон қийматини қўллаш,
ишлатиш учун қулай формада аниқлашдир.
Ўлчаш жараёни - бу солиштириш экспериментини ўтказиш жараёнидир
(солиштириш қандай усулда бўлмасин).
Ўлчаш усули эса - бу физик экспериментнинг аниқ маълум структура ёрдамида,
ўлчаш воситалари ёрдамида ва эксперимент ўтказишнинг аниқ йўли, алгоритми
ёрдамида
бажарилиши, амалга оширилиши усулидир.
Ўлчаш натижаси - ўлчанаётган катталикнинг сон қийматини ўлчаш
бирлигига
кўпайтмаси тариқасида ифодаланади
:
Х=n[x]
бу ерда
Х - ўлчанадиган катталик;
n - ўлчанаётган катталикнинг қабул қилинган ўлчов бирлигидаги сон қиймати;
[x] - ўлчаш бирлиги.
Бевосита ўлчаш - ўлчанаётган катталикнинг қийматини
тажриба маълумотларидан
бевосита топиш. Масалан, оддий симобли термометрда ёки линейка ёрдамида ўлчаш.