O`lchashlar birliligini ta`minlash davlat tizimi va standartlari

у = с∙х 
Бунда: у - муайян бирликда ифодаланётган ўлчанаётган катталикнинг қиймати; 
с - шкаланинг бўлим қиймати; 
х - шкаладан олинган қайднома. 
 
 
 
Билвосита ўлчаш - бевосита ўлчанган катталиклар билан ўлчанаётган катталик орасида 
бўлган маълум боғланиш асосида каталикнинг қийматини топиш. Масалан, тезликни ўлчаш.  
у = f (х
1
 х
2
 ...х
n
) 

---

 
 
 
 
Мажмуий ўлчаш -  бир неча номдош катталикларнинг бирикмасини бир вақтда бевосита 
ўлчашдан келиб чиққан тенгламалар тизимини ечиб, изланаётган қийматларни топиш. 
Масалан, ҳар хил тарози тошларининг массасини солиштириб, бир тошнинг маълум 
массасидан бошқасининг массасини топиш учун ўтказиладиган ўлчашлар, ҳароратни 
қаршилик термометри орқали ўлчаш. 
Биргаликдаги ўлчаш - турли номли икки ва ундан ортиқ катталиклар орасидаги 
муносабатни топиш учун бир вақтда ўтказиладиган ўлчашлар. Мисол, резисторнинг 20 
0
С 
даги электр қаршилиги қийматини турли температураларда ўлчаб топиш. 
 
Мутлақ ўлчаш - бир ёки бир неча асосий катталикларни бевосита ўлчанишини ва 
физикавий доимийликнинг қийматларини қўллаш асосида ўтказиладиган ўлчаш. 
Нисбий ўлчаш - катталик билан бирлик ўрнида олинган номдош катталикнинг нисбатини 
ёки асос қилиб олинган катталикка нисбатан номдош катталикнинг ўзгаришини ўлчаш. 

---

 Бирликлар ва бирликлар тизими 
1960-йили ўлчов ва оғирликларнинг XI Бош конференцияси Халқаро бирликлар тизимини 
қабул қилган бўлиб, мамлакатимизда буни SI (SI - Systeme international) халқаро тизими деб 
юритилади. Кейинги Бош конференцияларда SI тизимига бир қатор ўзгартиришлар киритилган 
бўлиб, ҳозирги ҳолати ва бирликларга қўшимчалар ва кўпайтиргичлар ҳақидаги маълумотлар 
1- ва 2-жадвалларда келтирилган.