Олдиндан зўриқтирилган темир-бетон технологияси

 
5.3.1.2 12 metrli kovakli ko„prikbop plitalar tayyorlash texnologiyasi 
Ko‗prik qurilishida foydalaniladigan oldindan zo‗riqtirilgan kovakli 
plitalarni (5.8 - rasm) armaturalashda sterjenli armaturadan foydalaniladi va 
ularni agregat-potok texnologiyasidan foydalanib tayyorlanadi. 
Plitalar bir biri bilan ketma-ket operatsiyalar bilan bog‗langan to‗rt postdan 
iborat potokli tizimda, bir joydan boshqa joyga ko‗chiriluvchi kuchli qoliplarda 
tayyorlanadi. Plitalardagi kovaklar qolipga beton quyilishi bilan bir tomongdan 
tortib olinadigan qattiq metall puansonlar yordamida hosil qilinadi. Plitalarni 
betonlash qattiq beton qorishmasidan foydalanib, potok liniyasining kuchli 
titratish vositalari bilan jihozlangan postida amalga oshiriladi. 
Plitalarning mustahkamlikka erishishini tezlashtirish qolipdagi mavjud 
bug‗ yuborish qobig‗i va kovaklarga bug‗ yuborish orqali issiq-nam ishlovini 
berib amalga oshiriladi. 
 
5.8 - rasm. Kovakli plitalar tayyorlashning texnologik tizimi sxemasi: 
1 – qolip va vibrostol; 2 – kovak hosil qiluvchilar bilan telejka; 3 - lebedka; 4 - vibroyuk; 5 – beton 
joylashtirgich; 6 – armatura elementlarini uzatuvchi telejka; 7 – tarqatish bunkeri; 8 -armatura 
to‘rlari; 9 - ko‘prikli kran. 

---

71 
5.9 - rasm. Kovakli plitalarni betonlash posti. 1 – beton joylashtirgich; 2 - qolip;
3 – titratish stoli; 4- vibroyuk; 5 – kovak hosil qiluvchilar; 6 - telejka; 7 - lebedka. 
Plitalarni tayyorlashning agregat-potok tizimi o‗ziga quyidagi to‗rt postni 
o‗z ichiga oladi: 
1- post 
- 
qoliplarni 
yig‗ish, 
ishchi 
armaturani 
taranglashtirish, 
zo‗riqtirilmaydigan armaturani montaj qilish; 
2- post - plitalarni betonlash; 
3- issiq-nam ishlovini berish; 
4- post - plitalarni qolipdan olish va taxlash, qoliplarni tozalash va 
moylash. 
1- post oldindan tozalangan va moylangan qoliplarni yig‗ish konstruksiyani 
armaturalashga mo‗ljallangan maydon bo‗lib, u yerda konstruksiyalarni 
armaturalashdan avval armaturalashdan avval armatura sexidan olib kelingan 
armatura sterjenlari va to‗rlarini loyihaviy o‗lchamlarini tekshirish uchun 
konduktorlar mavjud. Armatura mahsulotlarining o‗lchami tekshirilgandan so‗ng 
NSP-400 nasos stansiyasi bilan jihozlangan DTS-63-315 gidrodomkratlari 
yordamida 
sterjenli 
ishchi 
armaturani 
taranglashtiriladi 
va 
taranglashtirilmaydigan armaturani montaj qilingandan so‗ng qolipni betonlash 
postiga kprikli kran yordamida uzatiladi. 

---

72 
Betonlash posti 16 vibroblokdan yig‗ilgan umumiy yuk ko‗tarish quvvati 
24 t bo‗lgan СМЖ-199 titratish stoli bilan jihozlangan bo‗lib, qoliplar unga 
elektromagnit yordamida mahkamlanadi. 
Plitalarni betonlash В-2000 tasmali pitatel bilan jihozlangan 6563/IM 
rusumli beton joylagich yordamida qatlam-qatlam qilib amalga oshiriladi. Qolip 
titratish stoliga mahkamlangandan so‗ng beton joylagichning bir marta o‗tishida 
plitaning pastki polkasiga etarli beton qorishmasi qolipga solinib titratish stoli 90 
sekunndga yoqiladi va pastki qatlam betoni zichlashtiriladi. Shundan so‗ng kovak 
hosil qilish uskunasi ishga tushiriladi va qolipga kovak hosil qiluvchi puansonlar 
kirgaziladi.
Plitalarda kovaklar elektr lebedka yordamida yo‗naltiruvchi shvellerlarda 
harakatlanuvchi telejkaga mahkamlangan uzunligi 16,45 m bo‗lgan kovak hosil 
qiluvchi ikki puansondan iborat mashina yordamida hosil qilinadi. Puansonlar 
bir tomoniga kichrayib boruvchi oval kesim yuzaga egadir. Ulardan foydalanish 
vaqtida ular avvaldan tozalab moylangan bo‗lishlari kerak. 
Plitalarning o‗rta zonasini titratish stoli yoqilgan holatda 90 - 120 sek 
davomida, beton joylagichning ikki marta o‗tishi orqali xar biri 15-20 sm 
qalinlikda beton solib betonlanadi.
Plitaning yuqori polkasi beton joylagichning umumiy 210 sekund 
davomida ikki marta o‗tishi orqali titratish stoli yoqilgan xolda amalga oshiriladi. 
Qolipga joylangan betonning oxirigi zichlash qolipga joylangan betonning
yuqori qatlamining butun yuzasiga yuk qo‗yib 120 sekund davomida titratib 
amalga oshiriladi. Plita betoninning yuqori qatlamiga qo‗yiladigan yuk betonga 
40 g/sm
2
ga teng solishtirma bosim hosil qila oladigan vazni 4,8 tonna 
vibroyukdan iboratdir. Betonlash tugatilgandan so‗ng plita betonining yuqori 
qatlamidan suvni bug‗lanib ketishi, betonning kirishishidan va puansonlarni tortib 
olish vaqtida betonning surilishi oqibatida ko‗ndalang darzlarning hosil bo‗lishini 
oldini olish maqsadida va plita betoning mustahkamligini oshirish maqsadida va 
puansonlarni olish vaqtida qo‗yilgan yuk plitaning ustida bo‗lishi zarur.

---

73 
Qo‗yilgan yuk puansonlar to‗laligicha qolipdan sug‗urib olingandan 
so‗nggina olinadi. Plitani tayyorlashning umumiy vaqti bir soatdan ko‗p 
bo‗lmasligi kerak. Plita beton qorishmasini zichlashning umumiy vaqti 11-14 
minutni tashkil etadi. 
Puansonlarni qolip ichida o‗rnatilgan xolda turish vaqti beton 
qorishmasining joylashuvchanligi va 5 tonnali press yordamida o‗lchami 
10×10×10 sm bo‗lgan kubiklarni sinab tajriba yo‗li bilan aniqlanadi. 
Puansonlarni sug‗urib olish vaqtida betonning mustahkamligi 2,5 kg/sm
2
dan 
kam bo‗lmasligi kerak. 
Beton ishlari tugatilib puansonlar qolipdan sug‗urilib olingandan so‗ng 
qolip issiq-nam ishlovi berish postiga o‗tkaziladi. 
Potok-agreget texnologiya bo‗yicha kovakli plitalarga nam-issiq ishlov 
berish qoliplarni birini ustiga ikkinchisini taxlab qo‗yilgan xolda amalga 
oshiriladi. Issiq bug‗ qoliplardagi bug‗ berish qobiqlariga va kovaklarga trubalar 
yordamida uzatiladi. Beton tarkibidagi suvni tez ajralib chiqib ketishini oldini 
olish maqsadida plitalarning ustki qismi metal listlar yoki boshqa suv 
o‗tkazmaydigan material bilan yopib qo‗yiladi.