Олдиндан зўриқтирилган темир-бетон технологияси
Konstruksiyalar betonining mustahkamligini nazorat qilish
Download 6.92 Mb. Pdf ko'rish
|
Камилов Х Олдиндан зўриқтирилган
|
7.3 Konstruksiyalar betonining mustahkamligini nazorat qilish Beton mustahkamligini kub namulari orqali sinab aniqlash ba‘zi vaqtlarda ma‘lum qiyinchiliklarni tug‗dirishi mumkin. Misol uchun ma‘lum vaqt o‗tgandan so‗ng konstruksiya betoning mustahkamligini aniqlash zarur bo‗lib qolganda namunalar bo‗lmasligi mumkin, yoki namunalarni saqlash sharoiti konstruksiyaning ishlash sharoitidan farq qilishi mumkin. Qurilganiga ancha vaqt bo‗lgan temir-beton konstruksiyasini betonining mustahkamligini aniqlash zarur bo‗lganda ushbu ko‗rsatkichni konstruksiyaning o‗zida bajarishga to‗g‗ri keladi. Avvallari ko‗pgina xollarda konstruksiya betonidan parmalab stilindr shaklidagi kernlar olinib laboratoriya sharoitida gidravlik presslar yordamida sinalar edi. Olingan natija 0,8 ga ko‗paytirilib betonning mustahkamligi aniqlanar edi. Ko‗pgina xollarda konstruksiya armaturasining ko‗pligi yoki konstruksiyaning yupqaligi tufayli kernlar olishni qiyinlashtiradi. Konstruksiya betoning mustahkamligini buzmasdan aniqlashning ko‗pgina mexanik va fizik usullari yaratilgan. ―НИИMoсстрой‖ning K.P.Kashkarov etolon bolg‗asining konstruksiyasini ko‗rib chiqamiz. Ushbu bolg‗a yordamida konstruksiya betonining mustahkamligini aniqlash konstruksiya betoniga urilganda bir vaqtning o‗zida 119 ikki dona iz hosil bo‗lishiasoslangan o‗z ichiga oladi: birinchisi d o diametrli betonda, ikkinchisi d3 diametrli iz bolg‗aning etalon sterjenida. Betonning mustahkamligi ko‗rsatkichi sinalayorgan eridagi mustahkamligi do/d3 nisbat orqali aniqlanadi. Etalon sterjen uzunligi 150 mm va diametri 10 mm bir uchi uchli St3 markali po‗latdan tayyorlanadi. Betonni sinash davrida konstruksiyaning uzunligi va yuzasi bo‗yicha xar xil joyida kamida 10 zarb bilan uriladi. Sinov davrida bolg‗aning boshchasi sinalayotgan konstruksiyaning yuzasiga perpendikulyar bo‗lishi shart. Xar bir zarbdan keyin po‗lat sterjen shunday suriladiki hosil bo‗lgan botiq izlar markazlari orasidagi masofa 10 mmdan kam bo‗lmasligi kerak. Zarblar sinalayotgan konstruksiyaning yuzasiga shunday berilishi kerakki ular orasidagi masofa 30 mmdan oshmasligi kerak. Beton yuzasida va sterjenda hosil bo‗lgan chuqurchalarning diametri 0,1 mm aniqlikda ikki metall chizg‗ichdan yasalgan burchakli qilib ulangan masshtab yordamida o‗lchanadi. Konstruksiyadagi betonning mustahkamligi chuqurchalar diametrlari farqi orqali tuzilgan grafik yordamida aniqlanadi. Shunday usul bilan aniqlangan mustahkamlik 2-6% namlikdagi betonning mustahkamligiga mos keladi. Agarda betonning namligi yuqori bo‗lsa aniqlangan natija Sv koeffitsientiga ko‗paytiriladi. Bu koeffitsient betonning namligi 8% bo‗lsa 1,1, 12% bo‗lsa 1,2 va beton yuzasining namligi undan yuqori bo‗lsa bu koeffitsient 1,4 ga teng bo‗ladi. Etalon bolg‗a yordamida konstruksiya betoning mustahkamligi tekshirilganda sinalayotgan beton yuzasining namligi, uning qotish sharoiti, etalon sterjennig xossalari va boshqa omillar hisobga olinadi. Konstruksiya betoning mustahkamligi deyarli ko‗p sinovlar (20-30 natija) asosida amalga oshiriladi. Kashkarov bolg‗asi yordamida bajarilgan sinovlar qanchalik ko‗p bo‗lsa, olingan natijalarning aniqligi shunchalik aniq boladi. KИСИ o‗lchov asbobi konstruksiya betoning mustahkamligini aniqlash uchun foydalaniladi. Uning ishlash prinsipi o‗zgarmas balandlikdan prujina ta‘sirida tushayotgan bolg‗aning qaytishiga asoslangan. 120 Sinovdan avval xalqani eng pastga tushiriladi va tugmani bosib turib bolg‗ani xalqa yordamida yuqori holatga kashak ushlab turadigan holatga ko‗tariladi. Shundan keyin asbobni avvaldan tanlangan sinaladigan yuzaga qo‗yib, tugmani bosib bolg‗ani bo‗shatiladi. Tarang tortilib turgan prujina ta‘sirida bolg‗a boekka uradi va orqaga qaytib strelkani yuqoriga shkala bo‗yicha ko‗taradi. Ko‗rsatish strelkasi bolg‗achaning qaytishini shkalada millimetrda ko‗rsatadi. Bajarilgan 6-7 sinovdan keyin betonning mustahkamligi tarirovka grafigi orqali aniqlanadi. Konstruksiya betonining mustahkamligini beton yuzasida chuqurcha-iz qoldirib buzmasdan aniqlashning ko‗pgina mexanik usullari mavjud, ammo ular betonning mustahkamligi to‗g‗risida taxminiy ma‘lumotlar beradi. Beton yoki temir-beton konstruksiyasi betoning mustahkamligini aniqlashning fizik usullari keyingi vaqtlarda keng ko‗lamda foydalanib kelinmoqda. Bu usullarni quyidagilarga bo‗lish mumkin: ultratovush impulsi, rezonans va radiometrik, to‗lqin zarbi usullari. Beton mustahkamligini nazoratini ultratovush impulsi yordamida aniqlash usuli betonda ultratovush to‗lqinlarining bo‗ylama tarqalishi va so‗nish darajasiga asoslangan. Avvaldan tayyorlangan beton mustahkamligining ultratovush tezligiga bog‗liqligini ifodalovchi grafiklar yordamida konstruksiya betonining mustahkamligi aniqlanadi. Amaliyotda Beton-8, УK-ЮП, УK-16P vai УK-12П eng ko‗p foydalaniladigan ultratovush asboblar qatoriga kiradi. Beton mustahkamligini nazorat qilishning to‗lqin zarbi usuli betonda mexanik zarb oqibatida hosil bo‗lgan bo‗ylama to‗lqinlarni tarqalish tezligini aniqlashga asoslangan. Bu usulda betonni sinash uchun ko‗pgina asbob va uskunalar yaratilgan. Konstruksiya betonining mustahkamligini nazorat qilishning rezonans (vibratsion) usuli tebranishlar chastotasi va uning so‗nishini aniqlashga asoslangan. Bu usulda nazorat ishlarini bajarish uchun ИАЗ ampletuda so‗nishini aniqlash asbobi, Soyuzdornii ПИК-8 va boshqalardan foydalaniladi. 121 Sinashning radiometrik usuli sinalayotgan namunadan radioaktiv nurlar oqimini intensivligini aniqlashga asoslangan. Nurlar oqimining intensivligiga qarab betonning zichligi, g‗ovakligi va boshqa ko‗rsatkichlari xaqida ma‘lumotlar olish mumkin. Ushbu usuldan foydalanib konstruksiya betonining sezib bo‗lmas nuqsonlarini xam aniqlash mumkin. Download 6.92 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|