Oli\' va o•rta maxsus ta'lim vazirligi o•rta maxsus

3

3
NaCl Na+ + Cl-; HN 0 H+ + NQ-
lonlarga ajrnlish jarayoni suv, umuman, erituvchi molekula­ lari bilan ernvchi modda zarrachalarining o'zaro ta'siri natijasida yuzaga chiqadi.
Elektrolitik dissotsilanish mexanizmini tushuntirishga kimyo­ viy bog'lanish haqidagi ta'Iimot yordam beradi.
Qutblanmagan kovalent ( H ₂ ) , qutblangan kovalent (HCI) va ion bog'lanishli (NaCl) moddalarning ionlanish mexanizmini
qarab chiqamiz. Vodorod molekulasi ( H₂) dagi kimyoviy bog'la­ nishda ishtirok etuvchi elektronJar yadrolar atrofida simmetrikjoy­ lashgan. Musbat zaryadlaming og'irlik markazi qaysi nuqtada tur­ gan bo'lsa, manfiy zaryadlaming og'irlik markazi ham o'sha nu­ qtada turadi. ya'ni molekula ichidagi musbat va manfiy zaryadlar bir-biridan siljigan emas. Suv molekulasining musbat va manfiy qutblari bor. Shuning uchun suv molekulasini di pol deb qarash
kerak. Vodorod molekulasi suvda eritilganda u qutblanmagan ko­ valcnt bog'lanishli molekula ( H₂) bo'lganligi uchun suvning musbat va manfiy qutblari bilan ta'sirlashmaydi va natijada ionlanmaydi.
Vodorod xlorid (HCI) molekulasida manfiy zaryadlaming og'irlik markazi - xlor atomlari tomon binnuncha siljiganligi uchun ham vodorod xlorid molekulasining musbat va manfiy qutblari bor.
Vodorod xlorid suvda eritilganda suvning qutblangan molekulalari o'zining musbat qutbi bilan xlor atomlarini, manfiy qutbi bilan esa vodorod atomlarini tortadi. Natijada qutbli kovalent bog'lanish bo'shashib ion bog'lanishga yaqinlashadi va HCI molekulasi xlor hamda vodorodning gidratlangan ionlariga ajraladi. Ion bog'lanishli moddalar eng oson dissotsilanadi. Chunki bu moddalar ionlardan
tarkib topgan bo'ladi. Masalan: NaCl, KCl, NaN0 ₃, KN0 ₃ va boshqalarning kristallari ionli panjaraga ega bo'lib, suvga solin­ ganda, suv molekulalari qutbli bo'lgani uchun, ular natriy yoki
kaJiy ionlarini manfiy qutblari bilan, xlor yoki NQ-₃ ionlarini esa
musbat qutblari bilan tortadi. Natijada ionlar orasidagi bog'lanish bo'shashadi, ionlar kristalldan eritmaga o'ta boshlaydi. Bunda gid­ ratlangan ionlar, ya'ni suv molekulalari bilan kimyoviy bog'langan ionlar hosil bo'ladi. Elektrolitik dissotsilanish mexanizmi haqida­ gi yuqorida yozilgan fikmi birinchi bo'lib rus kimyogari 1.A.Kab­ lukov ilgari surgan edi.