Oli\' va o•rta maxsus ta'lim vazirligi o•rta maxsus

Dissotsilanish darajasi. Elektrolitik dissotsilanish qaytar jarayon bo'lganligi uchun elektrolitlaming eritmalarida ionlar bilan birga molekulalar ham bo'ladi. Elektrolitning qancha qismi ionlar holatida ekanligini bclgilash uchun dissotsilanish darajasi degan tushun­ chadan foydalaniladi. lonlarga ajralgan molekula/ar sonining eri­ ti/gan modda molekula/ari soni N ga nisbati e/ektrolitning dissotsi­ lanish darajasi deb ata/adi va a ha,fi bi/an be/gilanadi:
a= ..!l

t:
N
Masalan, NaCl suvda eritilganda uning har 100 molekulasidan
90 tasi dissotsilansa, a = = o:9 bo'ladi. Bu son I 00 ga ko'pay­
tirilsa, dissotsilanish darajac;i foiz bilan ifodalangan bo'ladi. Bunda dissotsilanish darajasi 90% deyiladi. Agar a = 0, I bo'lsa, erit­ madagi barcha molckulalaming o'ndan bir qismi yoki 10% ionlar va o'ndan to'qqiz qismi yoki 90% molekulalar holatida bo'ladi.
Dissotsilanish darajasi elektrolitning konsentratc;iyasiga va tempe­ raturasiga bog'liq bo'ladi. Elektrolitning konsentratsiyasi kamay­ sa, ya'ni eritmaga suv qo'shilib suyultirilganda dissotsilanish dara­ jasi doimo ortadi. Konsentratsiya ortganda elektrolitning dissot­ silanish darajasi kamayadi. Temperatura ko'tarilganda elektrolit­ ning dissotsilanish darajasi ortadi.
Kuchli va kuchsiz elektrolitlar. Dissotsilanish darajasi katta
bo'lgan elektrolitlar k u ch Ii e I e kt ro Ii t I a r deyiladi. Kuchli elektrolitlar suvda eriganda ionlarga deyarli to'liq dissotsilanadi. Kuchli elektrolitlarga:

1. 
   ko'pchilik anorganik kislotalar. masalan. H ₂SO ₄• HCI, HC IO ₄, HClO ₃ , H NO ₃ , HBr, H MnO ₄ ;
   

2. 
   deyarli barcha tuzlar;
   
3. 
   ishqoriy va ishqoriy yer metallaming asoslari kiradi. Dissotsilanish darajasi kichik bo'lgan elektrolitlar kuchsiz e/e-
   

ktrolit/ardcyiladi. Kuchsiz elektrolitlar suvda eriganda ionlarga qis­ man dissotsilanadi. Kuchsiz elektrolitlarga:
I) barcha organik kislotalar;

2. 
   ba'zi anorganik kislotalar, masalan, H ₂CO₁_ ₉ H ₂S, HNO ₂ ,
   

CH₃COOH kiradi;

2. 
   ishqoriy va ishqoriy yer metallaming asoslaridan boshqa barcha
   

asoslar, shuningdek, NH₄OH kiradi. Suv ham kuchsiz elektrolitdir. Reaksiyaning ionli tenglamalari. Elektrolitlaming eritmalarida sodir bo'ladigan reaksiyalarda ionlar ishtirok etadi. lonlar orasi­ dagi reaksiyalar ionli reaksiya/ar, bunday reaksiyalaming teng­
lamalari esa ionli tenglamalar deyiladi.
Elektrolit eritmalarida reaksiya borishi uchun: I) qiyin eriydi­ gan moddalar; 2) gazsimon moddalar; 3) kam dissotsilanuvchi moddalar hosil bo'lishi kerak. Agar shu moddalar hosil bo'lmasa, u holda reaksiya bormaydi. Ionli tenglamalami yozishda kuchli ele­ ktrolitlar ion ko'rinishida, kam dissotsilanuvchi, qiyin eriydigan va gazsimon moddalar esa molekula ko'rinishida yoziladi.